یادگارهای ماندگار - وبلاگ نشر

به گزارش وبلاگ نشر، در روزهایی که تلاقی قرنطینه و مرگ بسیاری از هموطنان با عزاداری امام سوم شیعیان(ع)، گرد اندوه به سر شهرهای کشورمان پاشیده بود و در دل ها آشوب بود و بر لب ها ذکر و دعا، دو هنرمند از میان ما پرکشیدند.

فرشته طائرپور، تهیه کننده با سابقه سینمای کودک و هرمز فرهت، موسیقیدان پیشکسوت ایرانی که فقدان هر کدام از این دو درد مضاعفی است برای فرهنگ و هنر این سرزمین و به خصوص برای سینما که یک تهیه کننده خوب و یک آهنگساز فیلم توانمند را از دست داد. هرچند که هر دو هنرمند سال ها بود در زمینه کار تخصصی خودشان اثری برای عرضه نداشتند؛ نه سینمای کودک فراوری چشمگیری داشت و نه جان خسته و بیمار فرهت به او اجازه همکاری با سینماگران را می داد اما از این دو هنرمند، یادگارهای ماندگاری به جای مانده که لذت هنر را زیر زبان نسل های متمادی نگاه می دارد و چراغ راه هنرمندان خواهد بود. در کارنامه حرفه ای فرهت و طائرپور اقدامات و فراوریاتی هست که به این هر دو صندلی ویژه ای در عرصه هنر اعطا می نماید؛ صندلیی که هرگز با حضور هیچ هنرمند دیگری پر نخواهد شد.

مادر سینمای کودک

فرشته طائرپور که 26 مرداد در 69 سالگی به علت ابتلا به ویرس کرونا از میان ما پرکشید و در روز تاسوعای حسینی در قعطه هنرمندان بهشت زهرا (س) به خاک سپرده شد، با اسم مادر سینمای کودک شناخته می شد.

طائرپور در طول سال های فعالیتش به اسم فیلمنامه نویس و تهیه کننده آثار درخشانی را به خصوص برای بچه های دهه شصتی به یادگار گذاشت. هنوز درد هشت سال جنگ تحمیلی و خاطرات تلخش را در کام داشتیم که او فیلم شاد و فرحبخش گلنار را به سینما آورد تا به خاطره یک نسل بدل گردد. دخترش عزل شاکری هم نامش تا همواره با نام گلنار پیوند دارد و هنوز می توان معصومیت و شیطنت های بچگانه گلنار را در چهره اش دید حتی وقتی برای مادر اشک می ریخت و به فرزند فرشته طائرپور بودن افتخار می کرد.

از طائرپور بعدها فیلم های دیگری هم برای بچه ها به سینما آمد ازجمله پاتال و آرزوهای کوچک، مدرسه پیرمردها و نخودی. طائرپور در طول سال های فعالیتش و هم در این سال ها بی رونقی سینمای کودک، تهیه کنندگی آثاری چون زن دوم، آینه های روبرو، خداحافظ دختر شیرازی را به انجام رساند ولی دامنه کارهایش به تهیه کنندگی و فیلمنامه نویسی محدود نمی گردد. او در خیلی زمینه ها از اولین ها بود:

*اولین داور زن ایرانی در بخش مسابقه جشنواره فیلم فجر

*اولین داور ایرانی جشنواره فیلم های بچه ها در فرانکفورت

*اولین داور ایرانی جشنواره فیلم های بچه ها قاهره

*اولین داور ایرانی جشنواره فیلم های بچه ها حیدرآباد

*اولین سینماگر ایرانی که در 50 سال گذشته توانست به عضویت هیات رئیسه سازمان بین المللی فیلمسازان کودک وابسته به یونسکو (سیفژ) درآید.

*اولین تهیه کننده زن که ریاست هیات مدیره خانه سینما را به عهده داشت.

بی علت نیست که همکارانش در سینمای ایران او را ستوده اند و افشین علا در وصفش سروده ای منتشر نموده است.

احسان کرمی در خاکسپاری این نویسنده و تهیه کننده گفته بود: فرشته طائرپور به ما مردانگی می آموخت.

غزل شاکری به جز خودش، علی و عسل، تعداد بی تعدادی از مردم این سرزمین را فرزندان فرشته طائرپور دانست که برایشان مادری نموده و او را فرشته جسور و بلندپرواز توصیف کرد.

منوچهر محمدی تهیه کننده سینما، از مادری کردن فرشته طائرپور برای اهالی سینما گفت و او را شجاع ترین فردی دانست که هر جا لازم بود بی محابا حرف می زد و بدون ترس و محافظه کاری حق و حقوق هنرمندان را طلب می کرد.

محسن امیریوسفی، رئیس کانون کارگردانان خانه سینما معتقد است سینمای ایران امروز بیشتر از همواره به فرشته طائرپور نیاز داشت که شجاعانه از موضع صنفی و حقوق اهالی سینما دفاع کند.

فرشته طائرپور در روز تاسوعا در حالی به خاک سپرده شد که آخرین دعاها و نیایش های او برای حاضران در مراسم خاکسپاری پخش می شد و او برای همه مردم سرزمینش و برای همه مردم ایران رحمت و سلامت آرزو می کرد.

راوی نت های ماندگار

هرمز فرهت که 25 مرداد در 93 سالگی از میان ما رفت، یکی از بزرگان موسیقی معاصر ایران است که معرفی موسیقی دستگاهی ایران به دنیا را مدیون او هستیم و هم سنگ بنای آموزش موسیقی دانشگاهی را به جا گذاشته است.

هرمز فرهت، پسرعموی شاهین فرهت است که آموزش موسیقی را از کودکی با نواختن ویولن شروع نموده بود. او سال 1328 در حالی که 21ساله بود برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت و در دانشگاه یو سی ال ای موسیقی کلاسیک غربی آموخت اما بعدها خدمت بزرگی به موسیقی ایرانی کرد. فرهت کتابی دارد به نام دستگاه در موسیقی ایرانی که درباره ردیف موسیقی ایرانی است. این کتاب که خاتمه نامه دکترای فرهت بود بعدها در سال 1965 در دانشگاه کمبریج با نام انگلیسی The Dastgah Concept in Persian Music منتشر شد، تا سال ها تنها منبع خارجی معتبر برای شناخت موسیقی دستگاهی ایرانی به تعداد می رفت و هنوز هم از معتبرترین آثار در شناخت موسیقی ایرانی است. این روزها در بازار کتاب موسیقی می توانید آن را پیدا کنید، چون 35 سال بعد از انتشار کتاب در دانشگاه کمبریج، مهدی پورمحمدی آن را به فارسی برگرداند و انتشارات پارت آن را منتشر کرد.

سه فصل اول کتاب به آنالیز مفاهیم اساسی در ردیف موسیقی ایرانی اختصاص دارد و فصل های چهارم تا پانزدهم، 12 دستگاه را آنالیز و تحلیل می نماید. فرهت معتقد بود موسیقی ایرانی 12 دستگاه دارد اما بسیاری از استادان موسیقی بر این عقیده اند که موسیقی ایرانی شامل هفت دستگاه و پنج آواز است. ویژگی مهم این کتاب ضمیمه آن است که 140 نسخه نت نویسی شده از ردیف نصرا... زرین پنجه برای تار و احمد عبادی برای سه تار را شامل می گردد. برای نوشتن این بخش فرهت در محضر استادانی مانند حسین صبا و نصرا... زرین پنجه نواختن سنتور و سه تار را آموخت.

فرهت بعلاوه در زمینه ارتباط موسیقی شرق و به خصوص موسیقی ایران با موسیقی سایر بخش های خاورمیانه مطالعاتی داشت و هم مطالعاتی روی موسیقی تعزیه انجام داده بود.

در کنار همه این فعالیت ها، یکی از مهم ترین برگ های کارنامه زندگی فرهت در دهه 40 ورق خورد. وقتی که علینقی عالیخانی رئیس دانشگاه تهران، از فرهت دعوت کرد برای سامان دادن رشته موسیقی دانشگاه تهران به او یاری کند.

این دعوت به شکل گیری یک برنامه ریزی چهار ساله برای دروس موسیقی دانشگاه تهران انجامید که دو سال اول برای همه دانشجویان مشترک بود و دو سال آخر با تمرکز روی یکی از سه شاخه تحصیلی موسیقی پیش می رفت.

فرهت از اصغر بهاری، فرامرز پایور و چند نفر از استادان موسیقی ایرانی دعوت کرد به صورت پاره وقت آموزش موسیقی ایرانی را در دانشگاه به عهده بگیرند و به این ترتیب دپارتمان موسیقی در دانشگاه تهران سامان یافت.

شاید مجذوب کننده ترین یادگار هرمز فرهت، آهنگ هایی باشد که او برای فیلم های سینمایی ساخته است؛ فیلم هایی که هر کدام شان وزنه هایی در تاریخ سینمای ایران محسوب می شوند.

وقتی داریوش مهرجویی در آمریکا بود از آنجا که سنتور هم می نواخت، چند برنامه زیر نظر فرهت اجرا کرد و این دوستی به پیشنهاد ساخت موسیقی فیلم گاو انجامید. بعد از آن مهرجویی ساخت موسیقی فیلم های آقای هالو، پستچی و دایره مینا را هم به عهده او گذاشت و در همان سال ها برای فیلم های آرامش در حضور دیگران و صادق نموده ناصر تقوایی هم آهنگسازی کرد.

هرمز فرهت بعد از سفرها و رفت و برگشت های بسیار به ایران، سال های خاتمهی عمرش را در ایرلند ساکن بود و در همین کشور به ذات الریه مبتلا شد و بر اثر همین بیماری از میان ما رفت.

آذر مهاجر - ادبیات و هنر / روزنامه وبلاگ نشر