کلاف سردرگم اقتصاد در دست کارآفرینان اجتماعی، کارآفرینان اجتماعی می توانند فقر را ریشه کن نمایند؟ - وبلاگ نشر

به گزارش وبلاگ نشر، سومین دورهمی فعالان حوزه نوآوری اجتماعی با موضوع بسیار مهم کارآفرینان اجتماعی در حل مسائل کشور در حالی برگزار گردید که علاوه بر صاحب نظران این حوزه، 300 نفر از کارآفرینان به صورت مجازی در این دورهمی حضور داشتند. سومین دورهمی برای رسیدن به رویداد بزرگ نوپیا باهمت ستاد نوآوری های اجتماعی زیرمجموعه ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) برگزارشد.

گروه اجتماعی - وبلاگ نشر - سودابه رنجبر:این روزها مباحث نوآوری اجتماعی و حل مسئله به نحو خلاقانه ای پررنگ شده است. تا بتواند به هزار و یک معضل اجتماعی پاسخ دهد. حالا فکرش را بکنید حل مسئله ای با عنوان های معضل کسب وکار، اشتغال، موانع کارآفرینی و فقر می تواند چه کلاف سردرگمی باشد! حتی باز کردن گره های این کلاف از عهده دولت ها هم برنمی آید. حتی نهادهای متولی هم برای حل مسئله درمانده اند. به نظر می آید این عرصه چندان در اختیار کسی نیست! حالا روی نگاهمان به آدم های پرانرژی و فعالان حوزه نوآوری اجتماعی است. شاید که آن ها با ایده های خلاقانه و نوآورانه شان بتوانند گره ای بگشایند.

سومین دورهمی از سلسله دورهمی های هفت گانه با حضور فعالان نوآوری های اجتماعی و به همت ستاد نوآوری های اجتماعی زیرمجموعه ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) در عرصه کارآفرینی برگزار می گردد تا نقش کارآفرینان اجتماعی در حل مسائل کشور به بحث و آنالیز گذاشته گردد.

برگزارنمایندگان و مهمان ها در سومین دورهمی با عنوان کارآفرینان اجتماعی و نقش آن ها درحل مسئله کشوربه این ترتیب حضور دارند؛ دکتر علیرضا عسگریان معاون توسعه مشارکت های کمیته امداد حضرت امام (ره)، دکتر روح الله حمیدی مطلق دانش آموخته سیاست گذاری علم و فناوری و مؤسس شتاب دهنده نوآوری اجتماعی همنوع و صندوق نوآوری اجتماعی، دکتر عیسی منصوری کارشناس بین المللی درزمینهٔ توسعه اقتصادی، دکتر محسن احمدزاده مدیرعامل بنیاد ایده تجربه پیروز یا همان اتم و عضو شورای سیاست گذاری برکتی نو، دکتر رضا تازیکی متخصص درزمینهٔ اشتغال و کسب وکار پایدار، حامد ملک زاده رئیس ستاد نوآوری های اجتماعی ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره)، سجاد نام حسینی دبیر دورهمی های رویداد ملی نوآوری اجتماعی نوپیا، دکتر محسن دنیوی دبیر نوپیا و مسئول مرکز نوآوری ستاد پیشرفت جامع منطقه ای ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره)

در میانه دورهمی ها هفت گانه

سجاد نام حسینی دبیر دورهمی های رویداد ملی نوآوری اجتماعی نوپیا در ابتدای این نشست به سومین دورهمی با عنوان کارآفرینان اجتماعی و نقش آن ها در حل مسائل کشور اشاره می نماید و می گوید: اولین دورهمی مربوط به الگوها و تجربه های پیروز نوآورانه به نام اتمی ها برگزار گردید، دومین دورهمی با حضور اندیشکده ها و مراکز پژوهشی فعال در سراسر کشور انجام شد و در سومین دورهمی هم در خدمت کارآفرینان اجتماعی هستیم. سلسله دورهمی ها هفت گانه باهدف شبکه سازی فعالان عرصه نوآوری اجتماعی برای رسیدن به رویداد بزرگ نوپیا در تاریخ 12 اسفند سال 1400 است.

کارآفرینان اجتماعی به میدان می آیند

محسن دنیوی دبیر رویداد نوپیا و نوآوری ستاد پیشرفت به عنوان گرداننده دورهمی ها و طراح سؤال های چالش برانگیز برای پویایی دورهمی ها است. او در ابتدای سومین دورهمی، از جذابیت موضوع کارآفرینان اجتماعی در حل مسائل کشور با رویکرد نوآوری اجتماعی یاد می نماید و می گوید: همان طور که قبلاً هم گفته شد رویداد ملی نوآوری اجتماعی با عنوان نوپیا قصدش معرفی نوآوری اجتماعی و توجه دادن به ظرفیت های نوآوری اجتماعی در حل مسائل کشوراست و کارآفرینی اجتماعی هم بخشی از نوآوری اجتماعی محسوب می گردد. حالا این سؤال مطرح می گردد که چه تفاوتی بین کارآفرینی اجتماعی با کارآفرینی تجاری وجود دارد؟ حل مسئله موضوع مهمی درزمینهٔ کارآفرینی اجتماعی است و افرادی که درزمینهٔ کارآفرینی اجتماعی فعالیت می نمایند اغلب مسئولیت اجتماعی و روحیه داوطلبانه برای پیگیری مسائل و حل مسئله دارند. طوری که بحث های نوآوری در دهه اخیر ضریب بیشتری گرفته و به صورت نام عام به کاررفته درحالی که به نظر می آید یک پسوند پنهانی داشته که کمتر ما به آن تأکید کردیم و بیشتر به نوآوری فناورانه توجه داشتیم. این در حالی است که تنها افرادی از آثار و تبعات و پیامدهای نوآوری فناورانه بهره بردند که ارتباط وسیعی با حوزه فناوری، اطلاعات داشتند. ادبیات نوآوری به این معنا بوده که تعداد کمی می توانند در این سطح بروز خلاقیت داشته باشند و مشارکت نمایند و این طور برداشت شده که نوآوری احتیاج به سرمایه گذاری و ریسک بالایی دارد. حتی بر اساس آمارها اعلام شده که تعداد زیادی از شرکت های نوپا به پیروزیتی که مدنظر هست نرسیده اند و همه این ها تفاوت بسیار ویژه ای با نوآوری اجتماعی دارد

با هر سطح تحصیلاتی نوآور باشید

دکتر دنیوی همان طور که روی صحبتش به مهمان ها است و کوشش می نماید در همان ابتدای نشست جهت گفت وگو را به سمت و سویی راهنمایی کند تا صاحب نظران حوزه کارآفرینی در این تبادل نظر، حضور مؤثر داشته باشند و مباحث را به خوبی دنبال نمایند؛ ادامه می دهد: نوآوری اجتماعی تفاوت های چشمگیری در این فضا به وجود آورده است طوری که فضای گسترده ای را برای مشارکت افراد متعدد با سطح تحصیلات مختلف، طبقات اجتماعی متنوع ایجاد نموده است. این در حالی است که تأکید روی حل مسائل اجتماعی است و سویه خلق ثروت شاید به این معنا در نوآوری اجتماعی پررنگ نباشد، معمولاً تصور می گردد که در نوآوری اجتماعی خلق ثروت ندارید، یا فناوری در آن نقشی ندارد. همین جا تأکید می کنم فناوری به شدت در نوآوری اجتماعی مؤثر است. خلق ثروت هم جزو اهداف است و مهم تر اینکه تأمین اقتصادی فعالیت های حوزه نوآوری اجتماعی امر بدیهی است؛ اما سویه اصلی نیست، یعنی غایت اصلی و معیار و شاخص اصلی برای ارزیابی پیروزیت نیست. حالا به اینجا رسیدیم که کارآفرینی اجتماعی یک بخش مهمی درزمینهٔ نوآوری اجتماعی است. آیا می توانیم از نوآوری اجتماعی پنجره ای برای رسیدن به کارآفرینی اجتماعی بازکنیم؟ تا به واسطه آن مسائل پیچیده اشتغال در کشورمان را حل کنیم؟ طی دهه گذشته به اینجا که رسیده ایم که تنها نوآوری اجتماعی می تواند به موضوعات اجتماعی بسیار پیچیده راه حل بدهد، چون اراده های جمعی و عموم مردم در آن مشارکت دارند.

انواع نوآوری ها در کارآفرینی منافاتی ندارند

دکتر روح الله حمیدی مطلق دانش آموخته سیاست گذاری علم و فناوری و توسعه دهنده یوتکس به عنوان اولین مهمان صاحب نظر رشته کلام را دنبال می نماید و به تعاریف زیادی که از نوآوری اجتماعی شده اشاره می نماید و می گوید: خیلی از فعالیت هایی که در حوزه نوآوری اجتماعی انجام می گردد می توانند جنبه انتفاعی هم داشته باشد. نکته دوم اینکه تأثیر تکنولوژی در این حوزه زیاد است، بنابراین ما نوآوری اجتماعی را در برابر نوآوری فناورانه قرار نمی دهیم، درواقع نوآوری اجتماعی یک نوع زاویه دید دیگری نسبت به پدیده نوآوری است. مثلاً هر فعالیت اقتصادی می تواند تأثیرات اجتماعی داشته باشد. مثل راننده تاکسی مسافر می برد ومعیشت زندگی اش را تامین می نماید. پلتفرمی که کالا می فروشد و در مقیاس خیلی بالا آن هم تأثیری دارد. لطفاً نوآوری اجتماعی را در برابر انواع و اقسام نوآوری قرار ندهیم. هر نوآوری که آثار اجتماعی قابل توجه ای داشته باشد مثل راه اندازی یک کسب وکار یک نوآوری طبیعی است که انگار بیشتر دوستش داریم و بیشتر مسائل ما را حل می نماید.

از سال دو هزار و ده تا این سال های اخیر دانشگاه ها ابزارهایی را توسعه دادند که می توانند تأثیر اجتماعی یک پدیده ای را در کسب وکار و نوآوری مشخص و مدل های کلانی را برای حل مسائل اجتماعی ایجاد نمایند. مثلاً در انگلستان مردم اوراقی می خرند که صرف یک فعالیت اقتصادی می گردد و بعد نماینده دولت تأثیرات اجتماعی آن را مقدار گیری می نماید بر اساس مقدار پیروزیتش در حصول نتایج، سودی از آن به مردم تعلق می گیرد.

دکتر حمیدی مطلق از نوآوری های بازارساز یاد می نماید که طرفدارهای زیادی در کشور ما دارد: نوآوری های بازار ساز می توانند بازارهای تازه خلق نمایند، مثلاً وقتی اقشار ضعیف جامعه توانایی خرید سیم کارت را ندارند اگر شما سیم کارت را مقرون به صرفه کنید آن ها هم قدرت خرید پیدا نمایند و نوآوری بازار سازی ایجاد نموده اید چون شما توانستید ارتباطات را در دهک های پایین جمعیتی ببرید.

دکتر دنیوی به عنوان راهبر این دورهمی بازهم به موضوع کارآفرینی اجتماعی تأکید می نماید و از دکتر حمیدی مطلق درخواست می نماید در دور دوم تبادل نظرها به سویه های دیگر کارآفرینی اجتماعی بپردازد.

ملاحظه اجتماعی بخشی از نوآوری اجتماعی است

دکتر عیسی منصوری کارشناس بین المللی درزمینهٔ توسعه اقتصادی، صحبت هایش را از یک مثال شروع می نماید و به تفسیر می گوید: فردی به صورت خودجوش برای حفظ محیط زیست درخت می کارد؛ صاحب شرکتی نه تنها محیط زیست را تخریب نمی نماید بلکه اقدام به درختکاری می نماید و مردم را به همین کار ترغیب می نماید. در سومین مرحله یک شرکت وقتی کسب وکارش را شروع می نماید از ابتدا به ملاحظات زیست محیطی توجه می نماید. نوع اول در حوزه اجتماعی و اقتصادی می تواند انجام کار خیر باشد که معمولاً پنهانی است، اما هرقدر رسمیت و هویت پیدا می نماید، امکان مشارکت مردم بیشتر فراهم می گردد و هویت پیدا می نماید. مثل وقتی حفظ تالاب ها یا حفظ هور موضوع کسب وکار می گردد به نوآوری اجتماعی رسیده ایم. همین رفتارها وقتی پایدار می گردد و قابلیت تکرار و توسعه پیدا می نمایند در قالب نوآوری اجتماعی قرار می گیرد.

مثال متعارض اینکه در ماهشهر صنایع بزرگی ایجاد کردیم تا مسائل منطقه به لحاظ اقتصادی حل می گردد. ولی به اجتماع ماهشهر توجه نداشتیم. مسائلی پیش آمد؛ در گام بعدی با عنوان مسئولیت اجتماعی شرکت ها را موظف کردیم جلوی تخریب محیط زیست را بگیرند، اما نه تنها جلوی این کار گرفته نشد صیادی مردم منطقه هم به علت آلودگی محیط زیست از بین رفت. این یعنی ما از همان ابتدا ملاحظه اجتماعی نداشتیم و هیچ نوآوری در کار نبوده است.

دکتر منصوری مکث کوتاهی می نماید و در ادامه کلام پیشنهاد هایی می دهد: سه قانون اخیر تصویب شده در مجلس را حتماً ببینند. جامعه هدفی که قرار است این قانون در موردشان اجرا گردد در متن نیامده است. مشکل همین جاست! یکی از فرض های اصلی نوآوری اجتماعی، مشارکت مردم است یعنی از همان ابتدا ایده مشارکت باید در قانون شکل بگیرد.

لبخند روی چهره جدی دکتر منصوری ظاهر می گردد و مثل اینکه ایده تازهی به ذهنش رسیده باشد می گوید: نمی دانم، شاید این نشست ها بتواند قواعد قانون گذاری را هم عوض کند. این نشست را به فال نیک می گیریم شاید منجر به مشخص قواعد تازه شد.

لطفا از مصداق ها بگویید

دکتر دنیوی بعد از صحبت های دکتر منصوری به مانیتور پشت سرش نگاهی می اندازد و به چهره تک تک افرادی که سفت وسخت به صورت مجازی به صحبت صاحب نظران این دورهمی گوش می دهند اشاره می نماید و می گوید: همه این کارآفرینان از نقاط مختلف در سراسر کشور گفت وگوی ما را به صورت مجازی دنبال می نمایند. اغلب کارآفرینان در پی شنیدن مصداق هایی در حوزه کسب وکار و در حوزه اجتماعی هستند تا بتوانند در کارشان از تجربه دیگران استفاده نمایند. بهتر نیست از صحبت های حاکمیتی بیرون بیاییم؛ و بیشتر به مصداق بپردازیم هرچند شرایط این دورهمی ایجاب می نماید که بحث این گونه پیش برود چون اساتیدی که مهمان ما هستند بیشتر در فضای حاکمیتی کارنموده اند.

ادراک، اعتمادبه نفس، گفتمان سازی

دکتر علیرضا عسگریان معاون توسعه مشارکت های کمیته امداد حضرت امام (ره) از همان ابتدا با این سؤال شروع می نماید: هرکدام از ما به عنوان یک انسان یک ظرفیت وجودی داریم، چقدر از ظرفیتمان برای توسعه استفاده می کنیم؟ با همه وجودمان می خواهیم یک کشور پیشرفته داشته باشیم. نظام انقلابی ما نظام باز است. نوپیا باید تکلیف خودش را با توسعه روشن کند، کجای توسعه قرار گرفته است؟ آیا می خواهد کشور را وادار به تحرک کند؟ من می گویم اگر در پی پول و ثروت هستید قبل از آن باید ادراکی از ظرفیت وجودی خودتان داشته باشید و یک سرانه گفت وگو در کشور مطرح کنید، از تلفیق ادراک و اعتمادبه نفس گفت وگو شکل می گیرد. به عنوان مثال در کمیته امداد حضرت امام (ره)، خانم مددجو سرپرست خانوار با چهار کودک یتیم داریم که کارآفرین است، این بحث ها قابلیت سرایتشان بالاست.

دکتر دنیوی صحبت های دکتر عسگریان را این طور جمع بندی می نماید: گفته های شما چالش برانگیز بود. تأکید روی دو مؤلفه بسیار مهم یکی عزم و اراده ملی و دیگری ایجاد گفت وگو بین مردم جزو مقولات اصلی شمرده شد.

چهره نام آشنا تلویزیونی از کسب وکار می گوید

نوبت به دکتر علی رضا تازیکی متخصص درزمینهٔ اشتغال و کسب وکار پایدار رسیده است چهره نام آشنایی که اغلب او را از صفحه تلویزیون و در برنامه هایی مربوط به کسب وکار مشاهده نموده ایم. همین که رشته کلام را به دست می گیرد همه افرادی که به صورت مجازی برنامه را دنبال می نمایند خیز برمی دارند و گوش هایشان را تیزتر می نمایند تا به وسیله شبکه های مجازی حرف های او را درک نمایند. به قول دکتر دنیوی مثل اینکه همه کارآفرینان دوست دارند به صورت مصداقی درس هایشان را بگیرند نه در قالب تئوری و نظریه.

دکتر تازیکی در آگاه کلام می پرسد: به عنوان یک کارآفرین چگونه می توانم کسب وکار خودم را با استفاده از ظرفیت های اجتماعی توسعه دهم؟ بعضی وقت ها کارآفرین می گوید من آمدم برای ایجاد اشتغال! باید به این دوستان گفت؛ این حرف اشتباه است شما ناچارید اشتغال ایجاد کنید برای اینکه کسب وکاری راه بیندازید، اما یک زمانی هست می گوییم من این کسب وکار را راه انداختم حالا چه کنم با استفاده از ظرفیت های اجتماعی، هم خودم نفع ببرم هم دیگران؟ ما می توانیم به کارمان توسعه و توسعه بدهیم و این رویکرد نوآورانه در حوزه کسب وکار است می پرسید چطور؟ به شما می گویم.

مشارکت اجتماعی معامله بُرد بُرد است

تازیکی رو به مخاطبان می گوید: بهتر است برای درک مطلب از تجربه خودم برایتان بگویم. و ادامه می دهد: سال ها به عنوان فعال در حوزه صنایع غذایی تبدیلی کار می کنم. اول اینکه می توان محصول را از کشاورز خرید و دیگر کاری نداشته باشیم که کشاورز چطور فراوری می نماید؟ چه سم و چه کودی استفاده می نماید؟ اینجا فقط قیمت، مبنای عمل است، اما در جای دیگر رویکرد مبنای عمل می گردد. اینجا به خودمان می گوییم باید کاری کنم که کشاورز در یک رابطه طولانی مدت با من قرار بگیرد تا هردوی ما در این معامله برنده باشیم. به عنوان مثال من اگر بخواهم در یک روستا با دامداران و کشاورزان شریک شوم. اگر در نگه داری دام های سبک مشکل بهداشتی وجود داشته باشد زادوولدشان هم متأثر از مشکل بهداشتی می گردد و این یعنی ضرر. در این شرایط باید همه گله دارها را باهم همراه کرد. چون وقتی گله ها باهم به صحرا بروند بیماری ها را به هم انتقال می دهند. پس باید کل مردم روستا محل نگه داری دامشان را سم پاشی نمایند تا مشکل حل بگردد. در حوزه توسعه روستایی تأکیدمان این است که عامل اصلی توسعه روستایی خود مردم هستند. مثلاً در همان کارخانه صنایع غذایی تبدیلی و تلفیقی به کشاورزان می گویم کشاورزی که با من کار می نماید به او خدمات می دهم تا عملکرد در هکتار پایین جبران گردد. مثلاً سم ، کود و بذر مناسب به کشاورز می دهم و حتی دوره های آموزشی برایشان می گذارم درواقع مشارکت کسب وکار به وجود می آید و این یعنی مشارکت اجتماعی.

منفعت جمع در کارآفرینی اجتماعی است

تازیکی با تأکید بر یکی از اضلاع توسعه پایدار که درک مثبت از محیط جامعه است می گوید: به عنوان مثال روستایی چسبیده به میراث فرهنگی چغازنبیل حدود 80 سال پیش تشکیل شده است. سالانه نزدیک به چندین میلیون نفر از این مکان گردشگری بازدید می نمایند ولی تأثیری در آن روستا ندارد و روستائیان به شدت محروم هستند، مردم روستا از این مرکز گردشگری بیزارند چون برای آن ها آورده ای نداشته است. اهالی این روستا به صورت فردی کاری از دستشان برنمی آید مگر اینکه به صورت جمعی وارد عمل شوند و مسائلشان را مطرح نمایند. این یک نوع تحرک بخشی در حوزه اجتماع برای حل یک مسئله است. مرحله اول مردم هستند که باید انگیخته شوند و مشارکتشان جلب گردد. در حوزه کسب وکار منفعت مردم باید وجود داشته باشد تا بیایند در یک حوزه اجتماعی شریک شوند.

خلق ثروت با ماشین یا اراده جمع؟

دکتر دنیوی برای اینکه تحرکی را در دورهمی ایجاد کند، مکانیزه شدن و اتوماسیون ها در فراوری صنایع را مطرح می نماید و می گوید: این اقدامات بیشتر باعث شده است برای خلق ثروت تا جایی که ممکن است نیروی انسانی حذف گردد و همه کارها ماشینی گردد و این خودش چالش تازهی را به وجود می آورد .حتی ماجراهایی که سر قانون کار بین کارگر و کارفرما به وجود می آید و این ها آن نقطه هایی هست که صاحب ثروت و صاحب فناوری و مردم را دچار چالش می نماید؛ اما ما از فضایی صحبت می کنیم که اراده جمعی نه تنها مقابل ما نیست، بلکه خودش یاری نماینده است سعی کنیم بحث را به این سمت وسو راهنمایی کنیم.

توانمندسازی یا جنگجویان بدون پادشاه

دکتر احمدزاده مدیرعامل بنیاد اتم که پیش ازاین هم در دورهمی اول حضورداشته است و با این مباحث نوآوری اجتماعی کاملاً آشناست می گوید: حدود 8 سال در منابع انسانی پژوهش و آنالیز کردیم که این افراد چقدر می توانند مدیر محور و چقدر ارزیاب محور و چقدر تحلیل محور باشند؟ مثلا در این مدت کمیته امداد به جای اینکه پول نقدی در اختیار اعضای خود قرار دهد هزینه را در قالب آموزش به نیت توانمندسازی ارائه داد تا کلیدواژه جنگجویان بدون پادشاه را جا بیندازد چون حل مسئله را می فهمد. برداشت من در تمام این مدت این است؛ هر آنچه قرار است اقتصادی بگردد قبلش باید اجتماعی بگردد.

دکتر دنیوی قبل از رسیدن به دور دوم این نشست جمع بندی می نماید و می گوید: بعضی، نظرها و گزاره ها بین مهمان ها و صاحب نظران مشترک است مثل آثار اجتماعی در اقدامات اقتصادی یا ضرورت گفت وگو و توجه به مشارکت مردم در پیشبرد امور که همگی عنوان شد. آقای دکتر منصوری به نکته مهمی اشاره کردند؛ اینکه در همان ابتدای تصمیم گیری ها باید مردم حضورداشته باشند؛ نه اینکه در نقطه کنترل تبعات، مردم دیده شوند! این گزاره ها نتیجه تجربیات یک قرن گذشته است.

حالا ما کجای این راه هستیم؟

دنیوی خطاب به همه مهمان های حاضر می گوید: حالا بهتر است گفت وگوها در این نشست کمی تیزتر گردد تا بتوانیم به این سؤال ها پاسخ دهیم که تعابیری مثل نوآوری اجتماعی یا کارآفرینی اجتماعی چه یاریی به امروز ما می نماید؟ آیا همین تعابیر و گزاره هایی که بیان شد باور مردم نشده است؟ آیا وقتش نرسیده که حاکمیت یا حکمرانان به سرعت این گزاره ها را در اقداماتشان مدنظر قرار دهند؟ به این فکر کنیم که ما کجای راه هستیم؟ کارآفرینی اجتماعی و نوآوری اجتماعی در حوزه بین الملل ضریب پیدانموده است انگار از این واژها مفاهیمی استخراج شده است که قبلاً نبوده است. ما اینجا جمع شدیم تا ببینیم آیا ماهم می توانیم از این مفاهیم تازه راهی برای حل مسائل کشور بازکنیم؟

مدل های ساده سازی شده ارائه دهید

دکتر عسگریان همان ابتدا به صورت انگیزشی صحبت هایش را ادامه می دهد: یک کارآفرین هرقدر گفت گوی عمیق تری داشته باشد در عمق وجودش نایافته هایی را پیدا می نماید. بعضی کارآفرینان دیپلم ندارند، اما می توانند خلق ثروت نمایند احساس رهبری در درونشان وجود دارد. در بسیاری از وزارتخانه ها، با کارشناسان فوق العاده قوی روبرو می شوم، اما هرگز احساس رهبر بودن در وجود آن ها نیست. اتفاقاً خوب تجزیه وتحلیل می نمایند، دیگران را تحت تأثیر قرار می دهند، اما همین که می خواهند گام بردارند، قادر نیستند؛ بعد یک آدمی را می بینید که حتی دیپلم ندارد و فقط با یک احساس درونی شده پیروز می گردد. الآن جامعه دنیای به سمتی حرکت می نماید که الگو و کلیدواژه هایی را تعریف کند که همه نسبت به آن کلیدها یک درک مشترکی دارند. چیزی که در این جلسه باید حول وحوش ما شکل بگیرد ساده سازی موضوع است. اصل ماجرا این است که ما اینجا دقیقاً با مخاطبان خودمان و به خودمان بگوییم که چه مأموریت مشخصی داریم؟ باید به این سؤال پاسخ دهیم که سال آینده همین موقع می خواهیم به کجا رسیده باشیم؟ شاید لازم باشد آقایانی که در حوزه پژوهش کار می نمایند مدل های ساده سازی شده ای را ارائه دهند تا در کسب وکار جامعه استفاده کنیم.

24 هزار الگوی پیروز مردمی داریم

دنیوی صحبت های آقای اسکندری را تأیید می نماید و می گوید: به هویت بخشی افراد نوآور در کارآفرینی اشاره و به اقدامات میدانی توجه شد. فکر می کنم به بخش مهم قصه رسیده ایم به جایی که باید تغییر رخ دهد. مهم ترین تغییر، تغییر رویه های قانونی و نگاه حکمرانان است. باید حکمران ها این درک را پیدا نمایند که دیگر نمی گردد به روش های گذشته یا رویه های مرسوم امور کشور را اداره کرد. باید وارد مرحله نوآوری های اجتماعی شد. اگر بخواهیم درباره همین نشست و رویداد نوپیا به عنوان به نوآوری اجتماعی حرف بزنیم باید بگویم که این نوآوری از قالب یک برنامه تلویزیونی به نام اتم شکل گرفت و هدف آن پیدا کردن آدم های پیروز در کل کشور بود. با یک فراخوان سه هزار نفر خودشان را معرفی کردند، سه هزارنفری که ادعا می کردند یک مسئله ای را حل کردند. رقابت بین آن ها در سطح ملی رخ داد در دوره دوم این برنامه تا امروز حدود 24 هزار نفر اعلام حضور کردند که توانسته اند مسئله اجتماعی را حل نمایند. همین برنامه می تواند اثرات هویت بخشی و تأثیرگذاری های حاکمیتی داشته باشد.

نگاهمان به فقرا باشد

حالا بحث و اتفاق نظر و اختلاف نظرها جان گرفته است دکتر حمیدی مطلق رشته کلام را به دست می گیرد و ادامه می دهد: امروز عمده نوآوری ها فقط حول وحوش احتیاجهای مردم در شهرهای بزرگ است، اگر در کنفرانس های روز سیاست گذاری دنیا هم شما شرکت کنید، همین دغدغه را دارند می گویند که ما ثروتمند را ثروتمندتر کنیم و فقیر همچنان فقیر است. قرار است نوآوری مسائل فقرا را حل نماید. هنوز نتوانستیم با نوآوری زندگی دهک های پایین را بهتر کنیم. تجربه بیمارستان های چشم پزشکی و جراحی آب مروارید در هند تجربه خوبی بود. پزشک بازنشسته، بیمارستانی را تأسیس کرد او متوجه شده بود که عمل آب مروارید عمل بسیار گران قیمتی است و نزدیک به 30 میلیون نفر در کشور هند در معرض نابینایی هستند. او با یک نوآوری، جراحی آب مروارید چشم را صنعتی کرد و توانست قیمت عمل جراحی آب مروارید را به یک بیستم قیمت اولیه کاهش دهد.

حلقه های میانی نوآوران اجتماعی را حمایت می نمایند

دکتر حمیدی مطلق به نمونه های دیگری ازاین دست که در کشورمان خودمان وجود دارد و منتظر گشایش در امورشان هستند اشاره می نماید و شرح می دهد: مثلاً در سیستان و بلوچستان مردم عمدتاً مسائل دندانپزشکی دارند آیا ما نمی توانیم یک روش هایی ابداع کنیم مثل پزشکی که جراحی آب مروارید می کرد؟ مگر بخش خیریه کشور چقدر می تواند مشکل دهک های پایین جامعه را حل نماید؟ باید سراغ نوآوری هایی برویم که دهک های پایین جامعه هم زندگی نراقتصادی داشته باشند و این یعنی عدالت. بازهم سؤالم را تکرار می کنم چرا نوآورها اجتماعی در اطراف بازار تهران و شهرهای بزرگ کار می نمایند؟ برای تأمین اقتصادی!؟ یا قوانین و مقررات! ولی این را بدانید که همه جای دنیا جریانات نوآوری اجتماعی از دولت ها اتفاق نیفتاده است. حدود 7 تا 8 مؤسسه مشهور در دنیا وجود دارند که کارشان پیدا کردن آدم های نوآور و حمایت کردن از آن هاست. این موسسه ها حلقه های میانی هستند و با یک نگاه انسانی حمایت می نمایند و مثلاً از نوآور می خواهند که سرسختانه به کارش ادامه دهد و آن ها خرج و مخارج دو سال زندگی نوآور را تأمین می نمایند تا به نتیجه برسد.

او در ادامه می گوید: ما هم می توانیم در کشورمان به وسیله مدل ها، ابزارها، شتاب دهنده ها، صندوق ها، سرمایه گذاری ها، نوآوران کشورمان به سمت و سویی راهنمایی کنیم تا حداقل مسائل نسل بعدی را حل نمایند. وقتی خیران ما مباحث نوآوری را درک نمی نمایند و به قول خودشان پول خرج این برنامه ها نمی نمایند افراد افعال در حوزه نوآوری اقتصادی رفته رفته خسته می شوند و رها می نمایند. بنابراین چرخه فقر در کشور هیچ وقت به واسطه نوآوری با این مکانیزمی که ما داریم حل نمی گردد.

دکتر عسگریان بعد از صحبت های دکتر حمیدی از جمع می پرسد: الآن مخاطب ما کیست؟ دولت است؟ اصلاً دولت گوش شنوا دارد؟! ما اینجا جمع شدیم چه کار کنیم؟ ما می خواهیم برای دولت آسیب شناسی کنیم؟ کلی پروژه صورت گرفته کلی میزگرد صورت گرفته این موضوعات را مطرح کردند. ما جمع شدیم در این شرایط اقتصادی چه کاری انجام دهیم؟

قبیله کتاب خوان ها با مشارکت یک خانواده بزرگ

در همین زمان آقای دوستدار از شیراز به صوت مجازی روی خط می آید و شروع به صحبت می نماید: او معتقد است با مشارکت های مردمی می توان کارهای بزرگی انجام داد مثلاً از یک مهمانی خانوادگی ترویج و تثبیت فرهنگ کتاب خوانی را راه انداخته و تابه حال توانسته است با عنوان قبیله کتاب خوان ها این طرح را بین صدها نفر توسعه دهد. بعلاوه برای مقابله با آسیب های اجتماعی و تمرکز بر روی اعتیاد با یاری اهالی دلسوز محله توانسته اند حداقل برای 33 نفر از جوان های معتاد درچندین محله جشن پاکی بگیرند او همه این پیروزیت ها را در چندین روستا و محله های شیراز مدیون همبستگی مردم و مشارکت های اجتماعی است.

نه! به بسته های معیشتی

خانم راهنماییی برای شرکت در این نشست حدود 500 کیلومتر از روستایی که در آن تسهیل گری می نماید فاصله گرفته است تا بتواند به صورت مجازی و برخط در این نشست شرکت کند می گوید: از دفتر تسهیلگری توسعه محلی حاشیه شهر معصوم آباد و باقرآباد در زابل به نام خانه های مهارت با عنوان مبارزه با آسیب های اجتماعی صحبت می کنم. کار ما از جایی شروع شد که تصمیم گرفتیم به بسته های معیشتی که از طرف خیران به سمت ما سرازیر می شد، نه بگوییم. خیران بسته های معیشتی را به روستاها می آوردند بدون اینکه به جنبه های منفی آن توجه نمایند، همان موقع با مراکز فنی حرفه ای قراردادی بستیم و دوره های مهارت آموزی را افزایش دادیم حالا در یک روستای کوچک برای بیش از 100 نفر شغل ایجاد کردیم.

کارآفرین ها تجربه شان را به اشتراک بگذارند

دکتر منصوری در ادامه صحبت های خانم راهنماییی و اهمیتی که کار این دوستان در شهرها و روستاهای دورافتاده دارد می گوید: اگر بستری فراهم گردد تا تجربیات کارآفرین ها به اشتراک گذاشته گردد می توانیم به خروجی های مؤثری برسیم. بعضی مواقع به محض اینکه ایده تازهی مطرح می گردد. ایده را به تجربیات گذشته خودمان تقلیل می دهیم. قبل تر ایده ای از بیرون کشور به داخل می آمد و اجرایی می شد. شاید نتایج خوبی داشت؛ اما پایدار نبود و مسائل اقتصادی و رفاهی مردم را به صورت مقطعی حل می کرد نه به صورت بنیادی! وقتی مسئله به صورت بنیادی حل گردد در جهت درست خودش قرار می گیرد. این امر اساساً سهل نیست. امر پیچیده ای است باید تجربیات میدانی را به اشتراک بگذاریم. این اتفاق باعث می گردد دیگرانی که در جوامع مشابه هستند بتوانند این ایده ها استفاده نمایند. واقعاً فارغ از دولت باید به کجا رجوع کنیم؟ نهادهای میانجی کجا هستند؟ یکی از نتایج این نشست این باشد که به کارآفرینان بگوییم برای رسیدن به نوآوری از کجا باید شروع کنید؟

دکتر دنیوی با تأکید بر صحبت های دکتر منصوری خطاب به دکتر احمدزاده می گوید: وقت آن رسیده است که کمی از بنیاد الگو و تجربه پیروز بگویید که چطور توانسته در عرصه شناسایی و ارزیابی نمونه های پیروز مردمی اینطور پیروز عمل کند؟

اتمی ها نوآورهای دست به نقد هستند

وقتی حرف از اتم ها یعنی همان جنس افرادی که حل مسئله می نمایند به میان می آید گل ازگل دکتر احمدزاده می شکفد و می گوید: این جنس آدم ها همواره پیروز هستند. امروز می توانیم از آن ها به عنوان نمونه های پیروز و نقد یاد کنیم و تجربه هایشان را به اشتراک بگذاریم، اما در یک چهارچوب بیان می کنم که نوآوری اجتماعی در کارآفرینی اجتماعی باید سه رکن داشته باشد اول اینکه هر استانی مدل های متفاوتی دارد برای حل مسئله؛ دومی اینکه نوآور بودن در حل مسئله مهم است؛ سوم اینکه بعد از گذر یک برهه نوآوری باید قابل تکثیر باشد و همه از آن استفاده نمایند به شرط اینکه داخل همان بخش و استان بعضاً حوزه های مختلف رصد و ارزیابی گردد.

آقای حامد ملک زاده رئیس ستاد نوآوری های اجتماعی ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) به صورت مجازی و از شهر هرمزگان به جمع مهمان ها می پیوندد او وقتی روی خط می آید که در حال بازدید از بازارهای محلی و کارآفرین های جزیره هرمزگان است درباره این بازدید میدانی می گوید: از سال 98 به صورت میدانی و پیمایشی از مجموعه های کارآفرینی مردم بازدید داشتیم، بدون اینکه مداخله سویه داری در این مدل های اشتغال و کارآفرینی داشته باشیم. این مدل هایی که امروز می بینیم خروجی همه ایده ها و نظرات کارشناسان است. هر فرد یا سازمانی که دغدغه کارآفرینی، نوآوری اجتماعی، تصمیم گیری و ایجاد اشتغال برای مردم داشته است به میدان آمده است. حالا این سؤال مطرح می گردد که همه سازمان ها و نهادها دخیل چقدر با مفاهیمی که امروز در این نشست مطرح شد سروکار دارند؟ چقدر این مفاهیم با اتفاقی که روی زمین مشاهده می کنیم همخوانی دارد؟ نگرانی این است کارآفرین هایی که فهم بافت، محیط، آداب ورسوم و سنن و هنجارها را ندارند آرام آرام محیط را دچار دست کاری هایی می نماید تا اینکه محیط آن را پس می زند. باید محیط شناسی، مردم شناسی و بوم شناسی مان را تقویت کنیم تا منجر به پس زدگی نشویم. نکته دوم حس می کنم هرجایی که سر می زنم فقط به دو مؤلفه برمی خوریم یکی درخواست تسهیلات و دیگری درخواست وام.

دولت در بحث کارآفرینی می تواند پیروزیت شما را به باد دهد

آقای تازیکی با شنیدن صحبت همه افراد به عنوان کارشناسی که در بحث اشتغال زایی ید طولایی دارد می گوید: نباید این تصور را داشته باشیم که دولت هیچ کاره است با این تفکر از آن طرف بوم سقوط می کنیم. چون تجربه ثابت نموده است که اگر خیلی پیروز هم عمل کنید ممکن است با دو تبصره قانونی دولت، همه پیروزیت شما به باد برود. اگر بگوییم همه چیز دست مردم است گزافه گفته ایم. چطور می توانیم همه چیز را دست مردمی بدانیم که سال ها در فقر بین نسلی گیر کردند. در هیچ جای دنیا هم این طور نیست که مردم را رها نمایند. اتفاقاً باید مدل ها به نحوی اجرا گردد که سهم نهادها و دولت در اجرای مدل دیده گردد. به عنوان مثال در حیطه کارآفرینی، مشکل بزرگی که همه کسب وکارهای کوچک دارند گذاشتن وثیقه است. باید کارمند دولت، ضامن شما باشد. شما یک نوآوری اینجا احتیاج دارید به نام سامانه ثبت اموال منقول که در همه دنیا وجود دارد. در بحث دوم ما احتیاجمند گروه های مداخله گری هستیم که در همان محیط آموزش ببینند. آدم های دغدغه مندی که برای حل مسئله توانمندی دارند و به دولت و به نظام و حاکمیت بگویند، چطور باید دراین موقعیت و مکان جغرافیایی خاص کار نمایند. نمی توانیم فقط فریاد بزنیم که ای مردم فکری به حال خودتان کنید. باید به یک مدلی برسیم که رشد اقتصادی کشور هم درآن دیده گردد. باید بخشی از تجربه ها برای حاکمیت ارسال گردد برای تغییر قوانین و مقررات و بخشی هم به جامعه سرازیر گردد.

دنیوی در انتها این دورهمی خطاب به همه مهمان ها و افرادی که به صورت مجازی در این نشست حضور دارند می گوید: در حوزه نوآوری اجتماعی در حال شبکه سازی هستیم بحث کارآفرینان بحث بزرگ و جدی است. اگر موافق باشید می توان در حوزه شبکه سازی و حوزه کارآفرینی هم ورود داشته باشیم تا بحث نوآوری اجتماعی و کارآفرینی اجتماعی را ادامه دهیم.