ناشناخته های جدید در تهران - وبلاگ نشر

به گزارش وبلاگ نشر، در طول سال های گذشته و با رشدِ توجه به تهرانِ قدیم و پژوهش هایی که در این زمینه به مرور توسط پژوهشگران مختلف انجام شد، هر بار بخش جدیدی از تهران برای علاقه مندانش رو آمد و هر بار بخش های مختلفی از تاریخ پایتخت مورد توجه قرار می گرفت.

حمیدرضا حسینی نیز که به عنوان یکی از علاقه مندان و پژوهشگران جوانِ تهران قدیم چند کتاب در این حوزه منتشر نموده و به تازگی نیز کتاب تهران از او انتشار یافته است، در گفت وگو با وبلاگ نشر، با تاکید بر این نکته که این کتاب اثری پژوهشی نیست، گفت: این کتاب در معرفی پیشینه تاریخی و ظرفیت های فرهنگی و اجتماعیِ شهر و برای عموم مردم، با تکیه بر پژوهش هایی است که تا کنون اجرا شده اند.

او انتشار کتابِ تهران و نگاهِ آن به پیشینه تاریخی، فرهنگی و اجتماعی پایتخت را با وجودِ انتشار کتاب های پرشمار و ارزشمند مختلف در حوزه تهران شناسی؛ به دلیل فقدان اثری برای معرفی عمومی تهران به مخاطب عام می داند و می گوید: فرض کنیم کسی علاقه مند باشد درباره تاریخ تهران اطلاعاتی را کسب کند، قطعا کتاب های زیادی را می توان به او معرفی کرد که بعضی از آن ها جزو پژوهش های نخبه قرار می گیرند. اما ممکن است آن فرد نتواند کتاب های حجیمی را که بعضا با ادبیات تخصصی نوشته شده اند، مطالعه کند، بلکه بخواهد نهایتا بیست، سی صفحه مطلب مفید و مختصر درباره تاریخ این شهر بخواند و بداند که تهران از چی زمانی به روشنای تاریخ آمده و تا به امروز چه سیری را طی نموده و در مقایسه با دیگر شهرهای تاریخی ایران و دنیا در چه جایگاهی نشسته است. به همین ترتیب، ممکن است مردم بخواهند اطلاعاتی را درباره جغرافیا، میراث فرهنگی یا مدیریت شهری تهران به دست بیاورند اما متن موجز و قابل اتکایی در دسترس شان نباشد.

وی با تاکید بر این که کتاب تهران برای پاسخ به چنین نیازی نوشته شده و کلیاتی درباره جغرافیا و اقلیم، پیشینه تاریخی، جامعه، ادیان و مذاهب، آموزش، میراث فرهنگی، گردشگری و مدیریت شهری را در خود دارد، ادامه می دهد: در واقع این کتاب نگاهی به تهران است با رویکرد تاریخی و فرهنگی.

به گفته او، در راستا تالیف این کتاب تلاش شده تا متن از چند ویژگی تا حد ممکن مختصر، ساده و روان و متکی بر منابع علمی و یافته های پژوهشی برخوردار باشد.

حسینی نپرداختن به موضوع هایی مانند محیط زیست، اقتصاد یا زیرساخت های شهری در کتاب و توجه به پیشینه تاریخی و سرمایه های فرهنگی و اجتماعی شهر تهران را به این علت می داند که تهران بیشتر به عنوان پایتخت و مرکز سیاسی ایران و عظیم ترین و پرجمعیت ترین شهر کشور با امکاناتی که مشابه آن در دیگر شهرها نیست یا خیلی کمتر است، شناخته می گردد و وجوه تاریخی و فرهنگی آن تا حد زیادی مغفول مانده است.

وی سرمایه اصلی تهران و مایه افتخار و مباهات این شهر بین پایتخت های دنیا را پیشینه تاریخی و سرمایه های فرهنگی آن می داند و ادامه می دهد: موضوعاتی مانند نقش آفرینی تهران در تاریخ معاصر دنیا، هم زیستی دیرینه و مسالمت آمیز ادیان گوناگون در این شهر، تنوع خلاقانه هنر و معماری جزئی از این سرمایه ها محسوب می شوند.

حسینی تاکید می نماید: معتقدم بسیار مضحک و تأسف آور است که وقتی تهران صاحب نخستین مجلس دموکراتیک قاره آسیاست، بخواهد به وجود برج میلاد یا طول خیابان ولی عصر مباهات کند.

این پژوهشگر تاریخِ تهران با اشاره به این که نمی تواند مدعی باشد که توانسته همه چیز را درباره تهران به شکلی جامع در این کتاب معرفی کند، ادامه می دهد: اما فکر می کنم اگر کسی متخصص مسایل تهران نباشد (که با کمال تأسف بخش قابل توجهی از مدیران شهری در این دسته قرار می گیرند) و کتاب تهران را بخواند، دیدگاه او نسبت به این شهر دگرگون می گردد و وسعت پیدا می نماید، به این معنا که خواننده، تهران را نه صرفا در قامت یک مرکز جمعیتی عظیم و یک کالبد فیزیکی درهم پیچیده، بلکه به عنوان مقوله ای فرهنگی و اجتماعی و عرصه ای وسیع برای آفرینش و تعالی فرهنگی ببیند.

در پشت جلد کتاب در باره تهران به عنوان یک کلان شهر و پایتخت این طور نوشته شده است: وقتی از تهران سخن می گوییم، این شهر را در قامت پایتخت ایران و یکی از عظیمترین و پرجمعیت ترین شهرهای دنیا به یاد می آوریم: شهری با برج های سر به آسمان ساییده، عظیمراه های درهم تنیده، مال های پر زرق و برق، بیمارستان های پیشرفته، گردش گاه های پرشمار و بسیار چیزهای دیگر که تهران را میان شهرهای ایران، شهر بیشترین ها و بهترین ها جلوه می دهد. اما فراتر از این ها، تهران شهری با تاریخی درخشان و سرمایه های فرهنگی و اجتماعی پربها و کم مانند: تهران یا آغازگر بسیاری از جریان های علمی، فرهنگی و هنری یا نقطه عطف و اوج آن هاست؛ تهران، روایتگر فرازهای مهمی از تاریخ ایران و دنیا، از جمله دو انقلاب عظیم سده بیستم میلادی است؛ تهران دانشنامه معماری و شهرسازی معاصر ایران است؛ تهران میزبان مهربان اقوام، ادیان، فرهنگ ها و زبان های گوناگون است؛ تهران زادگاه یا پرورشگاه بسیاری از مفاخر ایران است و در یک کلام تهران تبلور روح ایرانی در روزگار ماست.

حسینی همچنین علت انتشار کتاب به صورت مصور و رنگی را به دلیل روایتگر بودن عکس ها، نقشه ها و اسناد منتشر شده در کتاب می داند که خود روایتگر وجوهی از تاریخ و فرهنگ این شهر هستند و ادامه می دهد: شاید نتوان، یا به راحتی نتوان آن ها را در قالب کلمات بازگو کرد. به خصوص با زیرنویس هایی که برای عکس های پرتعداد کتاب تهیه شده است، اگر کسی حوصله ای برای خواندن کتاب نداشته باشد و فقط بخواهد ورق بزند و عکس ها را ببیند، با همان عکس ها و زیرنویس ها، حدودی از موضوعات کتاب را متوجه می گردد.

کتاب تهران که برای همزمانی اش با 14 مهر و روز تهران منتشر شد اما هنوز به صورت عمومی عرضه نشده است، توسط انتشارات روزنه و به سفارش شهرداری تهران در 216 صفحه و در 9 بخش مختلف تالیف شده است.

در این کتاب تهران در بخش های جغرافیا و اقلیم، تاریخ، جامعه، ادیان و مذاهب، آموزش، فرهنگ و هنر، میراث فرهنگی، گردشگری و اوقات فراغت و مدیریت شهری آنالیز شده است و حتی در سرانجام آخرین بخش کتاب، شهرداران تهران از ابتدا تا امروز و چهار شهردار تهران که از عصر مشروطه تا امروز رکورد دارِ طولانی ترین دوره مسوولیت در شهرداری تهران بوده اند به همراه نخستین شهردار و شهردار کنونی تهران پرداخته شده است.

حسینی همچنین به عرضه عمومی نشدن کتاب تهران با وجود گذشت سه ماه از انتشار ان اشاره می نماید و می گوید: صنعت نشر یک قاعده معین دارد که وقتی ناشر کتابی را منتشر کرد، تمام تلاش خود را به کار می برد تا کتاب مورد توجه و اقبال عمومی قرار گیرد؛ اما از سوی دیگر معمولا ناشران و سرمایه گذاران دولتی از این جهت که بودجه کارشان از منابع دولتی یا عمومی فراهم شده، چندان دغدغه فروش ندارند. بنابراین اگرچه گاهی در نشر کتاب خوب عمل می نمایند، اما در توزیع پیروز نیستند و کتاب به دست اهلش نمی رسد.

این پژوهشگر تاریخِ تهران با تاکید بر این که ضروری است تا شهرداری تهران به عنوان نهاد متولی مدیریت شهری، روایت نامه ای از شهر چه برای شهروندان و چه برای مهمانان و مراجعان خود داشته باشد، اظهار می نماید: در تنظیم کتاب علاوه بر خودِ شهر، شهرداری و نقش آن در شکل دهی یا حفاظت از سرمایه های فرهنگی و اجتماعی نیز مورد توجه قرار گرفته است.