آیا فاینال فانتزی واقعاً اولین نقش آفرینی ژاپنی است؟ - وبلاگ نشر

به گزارش وبلاگ نشر، فاینال فانتزی 1987 شایسته تمامی اعتبار و تحسینی است که برای به محبوبیت رساندن ژانر نقش آفرینی ژاپنی (خصوصاً در غرب) دریافت نموده و می نماید. این بازی ابعاد عناوین کنسول NES را توسعه داد و آغازگر فرنچایزی فوق العاده شد اما آیا این بازی اولین بازی نقش آفرینی ساخته شده است؟

برای پاسخ به این سؤال ما اول باید نقش آفرینی ژاپنی را به درستی شرح دهیم و معین کنیم چه چیزی این زیرشاخه را از آثار نقش آفرینی، نقش آفرینی رایانه ای، اکشن نقش آفرینی، نقش آفرینی استراتژیک و سایر انواع بازی های نقش آفرینی مجزا می نماید. مشکل اینجاست که توصیف و دسته بندی نقش آفرینی ژاپنی همیشه موضوعی مناقشه برانگیز بوده است. راه ساده و سریع این است که یک بازی نقش آفرینی ژاپنی را بازی نقش آفرینی ای که در ژاپن ساخته شده تلقی کنیم اما این توصیف برای همه راضی نماینده و صحیح نیست.

به عنوان مثال، بازی دارک سولز یک بازی نقش آفرینی ساخته شده در ژاپن است اما کمتر هواداری را پیدا خواهید کرد که آن را یک نقش آفرینی ژاپنی قلمداد کند. ما می توانیم عناصر گیم پلی و طراحی رایج در بازی های نقش آفرینی ژاپنی را برای تعریف چهارچوب های این ژانر استفاده کنیم اما این مسئله نیز با مسائل دیگری روبه رو است. برای نمونه، من می توانم بگویم یک نقش آفرینی ژاپنی رویارویی های تصادفی، نبرد نوبتی، تکرار مراحل (grinding) و تیم هایی از شخصیت های قابل شخصی سازی دارد اما این تعریف بازی هایی مانند زمینی، نیئا و حتی عنوان های اخیر فرنچایزهای دراگون کوئست و پرسونا که تمامی این عناصر را ندارند کجا قرار می دهد؟

راه حل ساده تر در این مورد آنالیز فاینال فانتزی اورجینال و تمرکز بر روی عناصر این بازی است که بعدها تبدیل به کلیشه های ژانر نقش آفرینی ژاپنی شدند و به شکل گیری و تعریف تصویری یاری کرد که ما هنگام فکرکردن به نقش آفرینی های ژاپنی آن دوره در فکرمان نقش می بندد. در نتیجه آنچه که در پی آن هستیم یک بازی نقش آفرینی ساخته شده در ژاپن است که شامل نبرد نوبتی، رویارویی اتفاقی با دشمنان، افزایش توانایی های شخصیت و یک دنیا بزرگ است که در بین سیاه چال ها و مأموریت ها به گشت وگذار در آن می پردازیم.

اگر بپذیریم زمانی وجود داشت که بازی های ژاپنی نقش آفرینی تا حدی قابل توجهی با این خصوصیات شناخته می شدند (و دوری از این خصلت ها به معنای اجتناب از استانداردهای زیرشاخه محسوب می شد) پس آیا فاینال فانتزی اولین بازی نقش آفرینی ژاپنی بود؟

خوب در اینجا پاسخ به سؤال مذکور باید برای خوانندگان مثل روز روشن باشد؛ خیر. زیرا دراگون کوئست سال 1986 زودتر از فاینال فانتزی از خط سرانجام نقش آفرینی ژاپنی عبور کرد. کارگردان بازی فاینال فانتزی، هیرونوبو ساکاگوچی درگذشته بارها معترف شده اگر به خاطر پیروزیت غافل گیرنماینده دراگون کوئست نبود بازی او ساخته نمی شد. ازاین رو ما گفتگوی تودرتویی درباره ریشه های راستین ژانر نقش آفرینی ژاپنی در این مقاله خواهیم داشت اما کمتر کسی را پیدا می کنید که منکر آن گردد دراگون کوئست یکی از اولین نمونه های بازی های نقش آفرینی ژاپنی است.

اما چه می گردد اگر توصیف خود را در کوشش برای پیداکردن اولین بازی نقش آفرینی عرضه شده در ژاپن توسعه دهیم؟ بازی ای با دیالوگ/متن به زبان ژاپنی که حداقل تعدادی از مکانیک های شاخص این ژانر را که پیش ازاین به آنها اشاره نمودیم در خود داشته باشد؟ در این صورت باید به بازی سال 1984 میلادی به نام عقیق سیاه (The Black Onyx) اشاره کنیم. این بازی اغلب به بازی ای شناخته می گردد که به محبوبیت بازی های نقش آفرینی نوبتی در ژاپن یاری کرد و بی شک یکی از پیروز ترین بازی های نقش آفرینی به زبان ژاپنی عرضه شده در این کشور تا آن موقع به شمار میرود. علاوه بر این، باتجربه بازی به راحتی می توان متوجه تأثیر آن بر روی دراگون کوئست و سایر نقش آفرینی های ژاپنی آینده شد.

بااین حال بازی عقیق سیاه به وسیله یک سازنده غربی (طراح بازی های ویدئویی هلندی به نام هنک راجرز) ساخته شده در نتیجه قراردادن بازی در این زیرشاخه باتوجه به چهارچوب هایی که برای بازی های نقش آفرینی ژاپنی قرار دادیم ممکن نیست.

در این صورت بیاید ابهامات را تا جای ممکن از معادله حذف کنیم و به پرسش اولین بازی نقش آفرینی که به وسیله یک استودیوی ژاپنی ساخته شد و به صورت انحصاری برای بازیکنان ژاپنی عرضه شد پاسخ دهیم. باور کنید یا نه، پاسخ به این سؤال هنوز هم سخت است. به عنوان مثال، در حول وحوش زمان عرضه عقیق سیاه Black Onyx چندین بازی اکشن نقش آفرینی در ژاپن ساخته و منتشر شدند.

عناوینی مانند دراگون اسلیر، هایدلاید (Hydlide) و برج درواگا (The Tower of Druaga) همگی نوعی بازی نقش آفرینی هستند حتی اگر با فکرکردن به بازی های نقش آفرینی ژاپنی فکر کنید هیچ یک از آنها به فکرتان خطور ننمایند. با اینکه هر یک از این بازی ها سزاوار گفتمان اختصاصی خود هستند در بحث کنونی ما تنها پانویسی کوچک به شمار می آیند.

با تمام این اوصاف، ما مستحضر هستیم پیش از به محبوبیت رسیدن ژانر به وسیله این بازی ها، بازی های نقش آفرینی دیگری در ژاپن منتشر شده بودند. بااین وجود، جستجو در بازی های نقش آفرینی عرضه شده در ژاپن پیش از سال 1984 میلادی داستان را کمی پیچیده تر می نماید. در سال 1981 میلادی، نسخه برگردانده شده به زبان ژاپنی بازی Wizardry در این کشور با استقبال خوبی روبه رو شد و بسیاری از سازندگان ژاپنی را به سوی خلق بازی های نقش آفرینی و شبه نقش آفرینی سوق داد.

شاید فکر کنید معمای اولین بازی نقش آفرینی ژاپنی تنها با پیداکردن استودیویی که بر روی آن ترند سرمایه گذاری کرد حل می گردد اما حقیقت امر این است که بسیاری از بازی های نقش آفرینی فراوری شده پس از Wizardry … عجیب غریب بودند. به عنوان نمونه، بازی Spy Daisakusen از پونی کنیون (که به طرز عجیبی با الهام از فرنچایز مأموریت غیرممکن ساخته شده بود) از نظر بصری شبیه یک بازی سیاه چال محور متعلق به آن موقع است اما نمی توان آن را در شاخه نقش آفرینی قرار داد زیرا بسیاری از عناصر کلیدی این ژانر را در برنمی گیرد.

علاوه بر نمونه فوق بازی Underground Exploration فراوری کویی است که چند ماه پیش از Spy Daisakusen عرضه شد و در آن عناصر سنتی ژانر نقش آفرینی حضور دارند. اما چون بازی فاقد سایر عناصری است که اغلب توأم با این ژانر نام برده می شوند (از جمله اطلاعات درباره شخصیت ها و شخصیت سازی) قراردادن آن در شاخه نقش آفرینی مشکل آفرین است.

در اینجا دوست دارم توجه شما را به اثری دیگر اما عجیب از کویی به نام Seduction of Condominium Wives جلب کنم هرچند برای پیش برد هرچه سریع تر مقاله به اختصار باید گفت این بازی هم متأسفانه تمامی شاخصه های اصلی یک بازی نقش آفرینی را ندارد.

مسئله ای که باید درباره این بازی های اولیه نقش آفرینی ژاپنی درک کرد این است که سازندگان ژاپنی و بازیکنان در آن موقع هنوز سعی داشتند به معنایی که ژانر نقش آفرینی برای آنها دارد دست یابند. این گونه شد که ما با بازی های ماجراجویی ترکیبی عجیب و هزارتویی از سیاه چال ها رودررو شدیم آن هم درحالی که سبک نقش آفرینی ژاپنی را با بازی هایی چون فاینال فانتزی و دراگون کوئست مترداف می دانیم.

مهم تر از همه ما در حقیقت اطلاعات چندانی درباره بسیاری از بازی هایی که در آن دوره عرضه شدند در دست نداریم. بازی های فراوانی از آن دوره که در تاریخ گم شده اند یا تنها به صورت اشاراتی در تبلیغات یا مجله ها دیده می شوند بنابراین شانس کمی وجود دارد کسی یک بازی سنتی ژاپنی نقش آفرینی در اوایل دهه هشتاد میلادی ساخته باشد و ما از آن خبر نداشته باشیم. هرچند هنوز یک بازی دیگر وجود دارد که هنگام صحبت از اولین بازی های نقش آفرینی ژاپنی باید به آن اشاره نمود: بازی اژدها و شاهدخت (The Dragon and Princess) ساخته استودیوی کویی.

بازی اژدها و شاهدخت در ماه دسامبر سال 1982 میلادی عرضه شد و شامل بستری قرون وسطایی، تیمی از شخصیت ها، سیستم کسب تجربه (exp) و شاید مهم تر از همه، رویارویی های اتفاقی باشد که بازیکن را به اجبار وارد یک صفحه نبرد نموده تا در آنجا از سیستم نبرد تاکتیکی مختص به ژانر نقش آفرینی استفاده کند.با اینکه سیستم نبرد آن با بازی هایی چون عقیق سیاه و دراگون کوئست زمین تا آسمان تفاوت دارد جالب است که چقدر از عناصر مرکزی زیرشاخه نقش آفرینی ژاپنی در این بازی دیده می گردد.

این بازی را می توان پاسخی تقریباً پذیرفته شده به سؤال اولین بازی نقش آفرینی ژاپنی چه زمانی ساخته شد دانست حتی اگر مردم هنوز هم به تفاوت های جزئی آن اشاره نمایند.

تمامی این اطلاعات به احتمال زیاد لقب اولین بازی نقش آفرینی ژاپنی فاینال فانتزی را بیش ازپیش گیج نماینده می نماید. اگر پیش از فاینال فانتزی بازی های نقش آفرینی دیگر عرضه شده بودند پس چطور است که فاینال فانتزی در فکر اکثریت بازیکنان با روزهای آغازین شکل گیری این زیرشاخه گره خورده است؟

واضح است که محبوبیت بازی بر روی موقعیت تاریخی آن تأثیر گذاشته است. به این معنا که بازی فاینال فانتزی بسیار مشهورتر از سایر بازی های اولیه نقش آفرینی ژاپنی پیش از خود بود. مهم تر از آن، فاینال فانتزی اولین بازی نقش آفرینی ژاپنی است که بازیکنان غربی آن را تجربه کردند. اگر فاینال فانتزی اولین نقش آفرینی ژاپنی ای است که فرصت تجربه آن را داشته اید به احتمال زیاد آن را به عنوان اولین بازی نقش آفرینی ژاپنی به یاد خواهید آورد. این مسئله که فرنچایز به عنوان محبوب ترین فرنچایز نقش آفرینی ژاپنی در عرصه دنیای شناخته می گردد تنها به تقویت موقعیت آن در گرفتن لقب مخترع زیرشاخه نقش آفرینی ژاپنی یاری نموده است.

با تمام این حرف ها هنوز هم نمی توان گفت که فاینال فانتزی شایسته دریافت این لقب نیست. این بازی ابتکارهای بازی های پیش از خود را با ایده های تازه به شکلی استادانه تلفیق کرد (از جمله ضعف نسبت به عناصر خاص، صفحه اختصاصی نمایشگر اعضای تیم و ترکیب کلاس ها و کمپوزیسیون تیم) به فاینال فانتزی حس اولین بازی مدرن نقش آفرینی ژاپنی را می دهد. دست کم فاینال فانتزی بازی نقش آفرینی ژاپنی آن دوره است که بزرگ ترین تأثیر را بر روی تحول ژانر داشت.

اگر کمی دقت کنید می بینید که تحول این ژانر شبیه فیلم های اسلشر است. بازی هایی مانند دراگون اسلیر، عقیق سیاه و اژدها و شاهدخت مانند فیلم های روانی، چشم چران و کشتار با اره برقی در تگزاس هستند. آنها همگی ستون های ژانر اسلشر به حساب می آیند اما تنها پس از گذشت سال ها و انتشار فیلم های دیگر در این ژانر به این صندلی دست یافتند.

در خصوص بازی اژدها و شاهدخت می توان بحث کرد که یکی از بزرگ ترین دلایل عدم اشاره به بازی در قالب یک بازی نقش آفرینی ژاپنی فقدان اصطلاح مناسب (نقش آفرینی ژاپنی) در زمان عرضه آن بوده است. از طرفی دیگر، دراگون کوئست مانند فیلم هالووین است. آنها اولین و بارزترین مثال ها در زیرشاخه ای که در آن قرار دارند هستند. هر دو از آثار پیشین تأثیر پذیرفته و در مدتی نه چندان طولانی پس از عرضه آنها ایده هایی بیشتری با زیرشاخه هایشان ترکیب می گردد. اما این دو اثر نقشه معینی را برای پیروی ارائه نموده و به اثبات رساندند که این نقشه می تواند به پیروزیت برسد. آنها عرصه را برای آنچه که آینده در چنته داشت آماده کردند.

باتوجه به تمثیل فوق، به نظر من فاینال فانتزی به فیلم آدینه سیزدهم نزدیک است. هر دو معیناً از آثار پیش از خود الهام گرفته اند اما شیوه ای که این دو اثر عناصر متعلق به ژانرهای خود را پالایش داده و متحول کردند آنها به آثاری مشهور تبدیل کرد و ژانری که به آن تعلق داشتند را مورد توجه بسیاری از مردم قرار داد. این محبوبیت ژانری منجر به ساخت فرنچایزهایی شد که آینده ای درخشان برای خود رقم زدند. البته فاینال فانتزی باگذشت سال های متمادی همچنان در کوشش برای دستیابی به نوآوری های مختلف است درحالی که آدینه سیزدهم با بازی کریسپین گلاور در فیلم آدینه سیزدهم: فصل نهایی به اوج خود رسید.

منبع: DenOfGeek