دروغ عجیبی که فراگیر شده است - وبلاگ نشر

به گزارش وبلاگ نشر، از وقتی که از سابلیمینال ها و تأکیدات مخصوص رنگ چشم این صفحه استفاده نموده ام تغییرات را به وضوح احساس می کنم. شما هم حتما به این صفحه سری بزنید.

به گزارش همشهری، این تبلیغی بود که چند روز پیش در شبگردی هایم بین صفحات اینستاگرامی خواندم. تصویری از دو چشم که یکی از آن ها قهوه ای و دیگری آبی بود. نخستین باری که نام قانون جذب را شنیدم، به خوبی در خاطرم مانده است.

در آرایشگاه زنانه ای نشسته بودم. روی دیوار آرایشگاه تابلویی نصب شده بود به نام تابلوی کائنات که تمام آرزو های صاحب آرایشگاه آنجا میخ شده بودند؛ اتومبیل های آنچنانی و ویلا های بزرگ و ییلاقی.

آرایشگر معتقد بود: باید بخواهی تا بگردد. جمله ای که مثل ذکر روی لب هایش زمزمه می شد یا جمله دیگری که روی آینه چسبانده بود: بکوش تا زیبایی در نگاه تو باشد، نه آنچه به آن می نگری. هر چند روزگار چندان بر مراد او نگردید و او هم مجبور شد وقتی شوهرش زیر بار بدهی خم مانده بود، خانه ویلایی قدیمی را که آرایشگاه هم در آن دایر شده بود، بفروشد و تابلوی کائنات را زیر بغلش بزند و از محله برود. حالا، اما به نظر آن تابلو های بزرگ کائنات جایش را به فایل های صوتی داده است؛ فایل هایی که فروشندگانش در صفحات مختلف اینستاگرام مدعی هستند همه آن جمله های مثبت نگرانه، زیر آهنگ های بی کلام جاساز شده اند تا شما با گوش دادن به آن حتی چشم هایتان آبی گردد. اما چطور ممکن است؟

سابلیمینال چیست؟

خصوصیت های ظاهری و اخلاقی، از ما آدم های متفاوتی می سازند. یکی پولدار و دیگری فقیر، یکی چشم آبی و بور و دیگری با چشمان تیره و پوست سبزه. این ویژگی ها یا از ژن ما سرچشمه می گیرند یا نوع زندگی و کار ما. تغییر ژن چیزی است که خیلی از دانشمندان به علت بیماری های ژنتیک و مادرزادی سال ها دنبال آن بوده و هنوز به نتیجه ای مطمئن درباره آن دست نیافته اند.

برخی از صفحات اینستاگرامی، اما معتقدند که می توانند با فایلی صوتی تمام مسائل شما را حل نمایند. بعد از تماشا آن تبلیغ عجیب درباره تغییر رنگ چشم با فایل های صوتی، بیشتر درباره سابلیمینال ها تحقیق کردم.

سابلیمینال به معنای نیمه ناخودآگاه یا خارج از مرحله آگاهی است. اگر ما برای درک بهتر این مفهوم فعالیت مغز را به دو دسته خودآگاه و ناخودآگاه تقسیم کنیم، این مفهوم با قسمت ناخودآگاه مغز در ارتباط است. قسمت خودآگاه مغز ما همواره در پی علت، برهان و منطق است.

در صورتی که قسمت ناخودآگاه مغز برای درک مسائل احتیاج به علت و منطق ندارد. سابلیمینال ها جمله هایی مثبت با کلماتی تکرارشونده هستند که به دو صورت تصویری و صوتی ارائه می شوند. در اصل این جمله ها ادعا دارند که با استفاده از ضمیر ناخودآگاه مغز مسائلی را در فکرمان جا می اندازند که روی ما تأثیر می گذارند؛ حتی بدون آنکه دیده یا شنیده شوند.

ماجرا هم از نظر آن ها اینگونه قابل تعریف است: همان طور که فیلم ها از فریم تشکیل می شوند و در هر ثانیه فیلم 25 فریم وجود دارد، ضمیرخودآگاه ما 10 فریم را می تواند پردازش کند؛ در صورتی که ضمیر ناخودآگاه ما هر 25 فریم را پردازش می نماید. به عنوان مثال اگر ما در حال تماشای فیلمی هستیم که در هر ثانیه آن 25فریم پخش می گردد، جای یکی از فریم ها را با تصویر مورد نظر پر می کنیم.

فرض کنید که این فیلم تبلیغ نوشابه رژیمی است. چشم ما قادر به تماشا این تصویر نیست. یعنی قسمت خودآگاه مغز ما تبلیغ نوشابه رژیمی را پردازش نمی نماید؛ در صورتی که ناخودآگاه فکر ما تصویر را پردازش می نماید.

ادعا می گردد در برخی از فیلم های سینمایی از این تکنیک برای فروش پاپ کورن و نوشابه کوکاکولا استفاده شده است. از این تکنیک در فیلم هایی نظیر جن گیر، باشگاه مشت زنی و کلوورفیلد برای تأثیرگذاری روی مخاطبان هم استفاده شده است.

دانشمندان معتقدند که سابلیمینال ها تأثیر کوتاه مدتی روی مغز دارند و کاربرد مناسب آن ها در زمینه بازاریابی محصولات است و هیچ گونه تأیید علمی درباره تأثیر سابلیمینال روی بیماری ها وجود ندارد. دسته دیگر سابلیمینال ها صوتی هستند که جملات مثبت، با کلماتی تکرارشونده، در لایه های زیرین یک موسیقی بی کلام تنظیم می گردد یا چند جمله به صورت درهم تنیده تکرار می گردد که صدایی مثل همهمه ایجاد می نماید. اگر چه در نوع دوم جملات مخفی نیستند و قابل شنیدن هستند، اما جداسازی آن ها از هم و درک و دریافت مفهوم شان سخت است.

مهناز ناماعیلی، دکتری روانشناسی، نیز در تعریف و تشریح این کلمه می گوید: سابلیمینال در لغت به معنای زیرآستانه ای است، یعنی ما قادر نیستیم به صورت آگاهانه از آن آگاه شویم. آستانه مطلق به عنوان کمترین سطح محرکی که فکر ما قادر به تشخیص آن است، تعریف می گردد. این محرک ها شامل حواس پنج گانه ماست. وقتی محرک های خارجی به زیر این سطح مطلق برسند نمی توان آن را آگاهانه تشخیص داد. هرگونه محرک حسی که پایین تر از آستانه مطلق فرد برای ادراک آگاهانه باشد، زیرآستانه ای است. مفهوم ادراک زیرآستانه ای بیان می نماید که اندیشه، احساسات و رفتار مردم متاثر از محرکی است که با وجود نبود آگاهی از آن ادراک می گردد؛ بنابراین پیغام های سابلیمینال از نظر علمی وجود دارند.

محرک های زیرآستانه ای به دو شکل دیداری و شنیداری طبقه بندی می شوند، اما محرک های زیرآستانه ای را به صورت هشیار درک نمی کنیم. آن ها در ناخودآگاه ما اثر می گذارند. از نظر علمی و روانشناسی ناهشیار وجود دارد و استعاره کوه یخ فروید به عنوان منبعی برای درک ناخودآگاه مطرح شده است.

فروید معتقد است که بخش کوچکی از این کوه یخ، بیرون آب و بخش بزرگ تر آن، زیر آب پنهان است. این بخش بزرگ از فکر مان، همان ناخودآگاه یا ناهشیار است. تأثیر سابلیمینال ها موقتی است، زیرا آنچه در ناخودآگاه ماست از جمله هیجان ها باید مورد پردازش قرار گیرند و به خودآگاه یا هشیار راه پیدا نمایند؛ بنابراین هیجان ها به واسطه تراپی یا درمان پردازش شده و سازگار می شوند. از این رو متوجه خواهیم شد که احتیاجمان چیست و همین باعث تغییر رفتار می گردد. سابلیمینال قادر به انجام این کار نیست بلکه فقط می تواند باعث مثبت اندیشی گردد.

تفکر مثبت تخریب گر

پس از این جست وجو ها در اینترنت متوجه شدم که صفحات فروش سابلیمینال ها در اینستاگرام بسیار پرتعدادند. دسته بندی سابلیمینال های این صفحات از موضوعات ظاهری و زیبایی تا موفقیت کاری و تحصیلی فرق دارد. در این دسته ها از زاویه فک تا انواع رنگ چشم، قبولی در کنکور های متنوع، زبان های انگلیسی، فرانسه و آلمانی، سحرخیزی، درمان شوره سر، برنده شدن در قرعه کشی، چال لپ و ... قیمت گذاری شده اند.

از یکی از گردانندگان این صفحات درباره کارکرد این سابلیمینال ها پرسیدم. سابلیمینال ها از دوره های دوماهه تا دوره های چهارماهه را شامل می شوند و افرادی که این فایل ها را برای فروش می گذارند معتقدند که با گوش دادن بیشتر این فایل های صوتی به نتیجه بهتری خواهید رسید.

البته که تعداد زیادی از این صفحات مانند صفحات خرید آنلاین رضایت مشتری هم داشتند که مردم از رضایت شان نوشته اند و حتی عکس های قبل و بعد از تغییراتشان را هم فرستاده اند، اما این عکس ها یا از دو فرد کاملا متفاوت گرفته شده یا فتوشاپ شده اند و برخی دیگر نتیجه جراحی های زیبایی هستند.

اما پیغام های رضایت بسیار عجیب تر بودند. ما نمی دانیم که این پیغام ها واقعی هستند یا نه. ممکن است گرداننده صفحه برای جذب و اعتماد مخاطب، صفحه دومی که غیر واقعی است تاسیس نموده و این پیغام ها را نوشته باشد، اما با شیوع بیشتر این صفحات می توانیم این نتیجه را بگیریم که افرادی وجود دارند که از سادگی آن ها سوءاستفاده می گردد.

این به معنای آن است که این فایل های صوتی خریدار هم دارند. به عنوان مثال کاربر راضی از فایل صوتی سابلیمینالِ رشدِ قد، برای این صفحه نوشته بود: من یک ماه هر روز به این فایل گوش می دهم و حالا احساس درد در پاهایم دارم و تصور می کنم که قدم دارد بلندتر می گردد.

بیشتر رضایت هایی که در بخش کامنت های این صفحات بودند درباره موضوعاتی هستند که بحث ژنتیک کمتر در آن مطرح می گردد. وزن، هوش، رزق و روزی موضوعاتی هستند که فرد ممکن است با تلقین به خود فکر کند که به نتیجه ای که دوست دارد خواهد رسید؛ در صورتی که هیچ نظری درباره موی صاف یا رنگ چشم، میان نظر کاربران دیده نمی گردد.

ناماعیلی معتقد است طبق تحقیقات روانشناسی، مثبت اندیشی در طولانی مدت تأثیرات وخیمی بر عملکرد زندگی انسان ها خواهد داشت. او می گوید: تفکر مثبت در کوتاه مدت شاید باعث گردد احساس بهتری داشته باشیم، اما در درازمدت ریشه انگیزه مان را می خشکاند. افرادی که بر این باورند راه صدساله را یک شبه طی نمایند، جای پیداکردن راه چاره های منطقی تحت تأثیر این افراد قرار می گیرند که مطالب شان نه تنها مفید نیست، بلکه آسیب زننده هم هست؛ مثلا امروز باب شده که افراد تشویق می شوند به تکرار جمله هایی از این دست که چرا از همین فردا کارت را شروع نمی کنی؟ تو می توانی بهترین آدم جهان، بهترین نویسنده، پولدارترین آدم و ... شوی! این جنس جملات، هیجانات افراد را تحریک می نماید و به ظاهر و در گام اول یاری نماینده به نظر می رسد، اما مشکل از جایی شروع می گردد که افراد تصمیم می گیرند موفقیتی بزرگ را به یکباره تجربه نمایند؛ بدون توجه به اینکه چیزی ناگهانی و بی زحمت به دست نمی آید. فردی که 30 سال الگوی اشتباه در زندگی داشته، چطور می تواند با این جملات در 30 روز تغییر کند؟ تا به امروز هیچ مورد تأییدشده ای، حتی یک مورد، امکان ایجاد تغییرات ژنتیک مثل افزایش قد بعد از 20سالگی، تغییر رنگ چشم، تغییر جنس مو و رنگ پوست به وسیله سابلیمینال را تأیید ننموده است.

داستان، قصه لباس پادشاه است

عمده فعالیت این صفحات اینستاگرامی، در حوزه سابلیمینال های صوتی است. هر چند برخی از این صفحات، به جز سابلیمینال های صوتی، سابلیمینال تصویری را هم می فروشند، ولی دیگر زیرمجموعه سابلیمینال ها قرار نخواهند گرفت.

گرداننده صفحه برای من مثالی از سابلیمینال تصویری فرستاد؛ عکسی از لوگوی صفحه در زمینه و چند جمله که کلماتی در آن تکرار می شدند که به عنوان تأکیدات از آن نام می برد. تأکیداتی مثل مو های من صاف است/ مو های من هر روز صاف تر می شوند/ مو های من کاملا لخت و صاف است/ مو های من هر روز لخت تر می گردد/ لخت بودن و صاف بودن طبیعت مو های من است/ از اینکه مو هایی لخت و صاف دارم خوشحالم. این تأکیدات جزئی از سابلیمینال های تصویری نیستند.

بالاتر شرح دادیم که سابلیمینال ها با ناخودآگاه مغز انسان درگیرند و چیز هایی سابلیمینال تلقی می شوند که بخش خودآگاه یا منطقی فکر را درگیر نکند؛ هر چند که این جملات اصلا منطقی نیستند، اما قابل رویت و پردازش فکر خودآگاهند. البته که ممکن است از این تأکیدات در فایل صوتی استفاده گردد و زیر یک موسیقی بیاید آن وقت است که زیرمجموعه سابلیمینال ها قرار می گیرد. بیشتر این سابلیمینال های صوتی و تصویری در اینستاگرام رایگان نیستند و برخی از همین صفحات معتقدند که سابلیمینال های صوتی رایگان خطرناک هستند و ممکن است فکر شما را بیمار نمایند.

سابلیمینال های صوتی که در صفحات اینستاگرامی نوا به فروش می رسند، آدم را یاد داستانی قدیمی می اندازند که همه در کودکی آن را شنیده ایم؛ داستان لباس پادشاه.

دو خیاطی که به پادشاه قول لباسی زیبا می دهند و از سادگی پادشاه استفاده می نمایند و در نهایت لباسی که به پادشاه تحویل می دهند لباسی خیالی است. پادشاه لباسی که نیست را می پوشد و عریان میان مردم می رود و فکر می نماید که همه خیره به لباس نو و زیبای او هستند؛ در صورتی که هیچکس اثری از لباس نمی بیند.

حتی اگر ما همه این موضوعات را باور کنیم که سابلیمینال ها می توانند روی ژن ما و شرایط اقتصادی و تحصیلی ما تأثیرگذار باشند و حتی یکی از آن ها را بخریم، از کجا باید مطمئن باشیم که تأکیداتی زیر آهنگ نهفته است؟ در اصل برای چیزی هزینه می کنیم که نمی شنویم.

در نهایت، سابلیمینال دروغ عجیبی به نظر می رسد که فراگیرشدن آن مایه تعجب است. سابلیمینال هیچ وجه علمی ندارد. عده ای در کشور های آمریکا و اروپایی مدعی شده اند که از این روش در بازاریابی نتیجه گرفته اند، اما نتایج آن در زمینه های پزشکی رد شده است.

قطعا موسیقی بر بسیاری از درد ها درمان است و کلمات و جملات می تواند در زندگی و شرایط روحی افراد، معجزه گر عمل کند، اما باید بدانیم که موفقیت ما چه در کار و چه در تحصیل منوط به کوشش خودمان است. دقیقا برعکس ظاهر و ژن که وابسته به تصمیم ما نیست.

انگار باید یاد بگیریم هم خودمان و هم دیگران را دوست داشته باشیم؛ آن وقت شاید بتوانیم جامعه ای سالم، به دور از دروغ و تزویر داشته باشیم.