سنت میار جل میراث هزار ساله سیستان و بلوچستان در حمایت از ستمدیدگان - وبلاگ نشر

به گزارش وبلاگ نشر، پیش از آنکه تجارب جنگ دنیای دوم به یاری کشورهای دنیا بیاید و کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد شکل بگیرد در سیستان و بلوچستان سنتی با قدمت یک هزار سال به عنوان میارداری وجود داشته که پناهندگان را از هر تعرضی مصون می داشته است.

سنت میارجلی یا میارداری منشا بسیاری از رفتارهای اجتماعی اقوام بلوچ در کنش و واکنش به آسیب های اجتماعی در گذشته به ویژه در حمایت از ستمدیدگان بوده است.

میارداری در زبان بلوچی به معنای پناهندگی و پناه جویی است و مردمان بلوچ به واسطه اعتقاد استوار به این رسم ضمن پناه دادن به مظلومان حقوق تضییع شده افراد ستمدیده را نیز از ظالم پس می گیرند.

کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل یکی از آژانس های تخصصی سازمان ملل است که در 14 دسامبر سال 1950 جهت محافظت و حمایت از پناهندگان و یاری رساندن به آنها تاسیس شد اما سنت میارداری به گفته رییس سازمان اسناد ملی و کتابخانه های سیستان و بلوچستان به یک هزار سال پیش باز می گردد و نقشی به مراتب تاثیرگذارتر از دولت های گذشته برای احقاق حقوق مردم داشته است.

ریشه در عمق تاریخ

حاج محمد مهدی گرگیج یکی از معتمدان طایفه گرگیج و نخستین رییس آموزش و پرورش شهرستان بمپور پس از انقلاب اسلامی درباره سنت میارداری می گوید: میار سنت دیرپا و ریشه داری است که در میان بلوچ ها وجود داشته و هنوز از حرمت و اعتبار خاصی برخوردار است.

وی در تبادل نظر با مهر بیان داشت: میار به معنای پناه خواستن و پناه آوردن و میار جل به معنای پناهنده است و در این راستا میارجل در مقابل شخصی که به وی پناه می آورد وظایفی دارد و مکلف است با تمام وجود از میار خویش حمایت و نگهداری کند.

گرگیج ادامه داد: دفاع از پناه آورنده و ستمدیده در میان بلوچ ها چنان حرمتی دارد که در صورت لزوم میارجل برای حفاظت میار از جان خویش نیز مضایقه نمی کند.

وی تاکید نمود: آسیب دیدن میار یا فرد پناهنده برای میارجل موجب ننگ و سرشکستگی عظیمی برای طایفه محسوب است.

دودا اسطوره میارجل در سیستان و بلوچستان

گرگیج با یادآوری یکی از اسطوره ها و قهرمانان میارجلی در منطقه بلوچستان با نام دودا بیان داشت: این قهرمان بلوچ در زمره افرادی بود که جان خود را برای احقاق حقوق مظلوم و میار خویش از دست داد.

وی اضافه کرد: دودا یکی از قهرمانان بلوچ است که به واسطه دریافت حق یک پیر زن بلوچ به نام سمی که گاوهایش بر اثر حمله نیروهای طایفه بی برگ به یغما رفته بود و این پیرزن به دوداد پناه آورده بود در جنگ نابرابر با نیروهای بی برگ جان خود را از دست داد.

وی بیان داشت: هنگامی که سمی این بانوی بلوچ به دودا پناه آورد و از حقوق دست رفته خود سخن گفت، دودا وی را پناه داد و برای احقاق حقوق این پیرزن و پس دریافت گاو های وی که توسط بی برگ ها به یغما رفته بود لباس رزم پوشید.

وی گفت: لالین مادر دودا هنگام وداع با پسرش گفت: از تو دو چیز می خواهم یا برگرداندن گاوهای این پیرزن یا کشته شدن در برابر دشمن.

گرگیج ادامه داد: بالاچ برادر دودا نیز که در نوجوانی شاهد مرگ برادر خویش به واسطه عمل به سنت میارداری بود سال ها بعد به انتقام خون برادر و حقوق از دست رفته این سنت با بی برگ ها وارد جنگ شد و توانست این سنت دیرینه را تا پای جان حفاظت کند.

وی بیان داشت: گویا نخستین شخصی که به مکتوب کردن قسمت هایی از حماسه بالاچ اهتمام ورزیده شخصی انگلیسی به نام لانگ ورث دامز بوده که در کتاب منظومه های حماسی معروف بلوچی آنها را در لندن به چاپ رسانده است.

زنان و میارداری

در وصف کیفیت میارداری قواعد متعددی از مردم سیستان و بلوچستان می توان شنید برای نمونه ابوالفضل بابایی وکیل پایه یک و بازنشسته دادگستری درباره اهمیت رسم میارداری می گوید: در کیفیت این رسم و صندلی زنان نقل است که اگر فردی که سنگین ترین جرم ها نظیر قتل را مرتکب شده و به چادر زنی با ندامت پناه ببرد و آن زن به او پناه دهد مرتکب جرم از هر تعرضی مصون است و مادام که در مقام میار آن زن باشد نمی توان به او آسیبی رساند.

وی با نقل خاطره ای می گوید: بر حسب اتفاق که بنده سال ها پیش نظاره گر آن بودم تعدادی از افراد مسلح وارد خانه ای به قصد انتقام گیری از صاحبخانه شدند و تصمیم داشتند تا وی به قتل برسانند اما قبل از هرگونه اقدام یکی از بانوان ان سرا سراسیمه چادر سرش را بر روی زمین گسترانید و از افراد مسلح خواست تا فرد مورد غضب را ببخشند و میار وی را امان دهند و با کمال شگفتی مشاهده کردم که افراد خشمگین سلاح های خود را پایین دریافتد و از خون این فرد گذشتند.

سنتی هزار ساله

رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی سیستان و بلوچستان در این رابطه در تبادل نظر با مهر گفت: مردم سیستان و بلوچستان تا دوره پهلوی اول دریافت چندانی از مفهوم قانون نداشتند و به دلیل ضعف حکومت در احقاق حقوق مردم مناسبات اجتماعی آنها بر پایه مفهومی به نام سنت قرار داشت و در هر زمینه ای مشکل را به وسیله سنت حل می کردند.

قاسم سیاسر ادامه داد: برای مثال اگر میان دو نفر یا دو طایفه اختلاف و درگیری پیش می آمد برای حل آن از سنتی به نام شریعت کردن بهره می دریافتد که این سنت هنوز هم در مناطق مختلف استان رواج دارد.

وی بیان داشت: در جامعه سنتی و در گذشته به دلیل اینکه دولت حضور پایداری در منطقه نداشت تا ازستمدیدگان دفاع کند لذا اشخاص به دلیل احساس ناامنی، ترس از کشته شدن و یا احقاق حقوق خود به فردی از طایفه دیگر پناه می بردند و این فرایند به نام میار انجام می شد که پناه آورنده به نام میار و پناه دهنده به نام میار جل نامیده می شد.

وی اذعان داشت: اگر شخصی عمل خلافی مرتکب می شد و حتی قتل انجام می داد وقتی به میار یک شخص درمی آمد، پناهنده تا قیمت جان موظف بود از پناه آورنده خود دفاع کند.

وی از دودا به عنوان پر آوازه ترین میار جل در تاریخ 500 سال گذشته این سرزمین یاد کرد و اضافه کرد: این جوان به دلیل حمایت از حقوق میار خود آن چنان احترامی پیدا کرد که به اسطوره تبدیل شد لذا از آنجا که این فرد یکی از افراد پایبند به این سنت بوده است لذا می توان تاریخ سنت میار جلی در این استان را به یک هزار سال پیش منتسب دانست.

سنت و قانون

این پژوهشگر و محقق سیستانی در تبادل نظر با مهر گفت: با وجود اینکه در حال حاضر دولت برای احقاق حقوق مردم قدرت زیادی دارد اما قادر به حل و فصل تمامی مسائل مردم نیست و لذا باید مانند بهره گیری شوراهای حل اختلاف از ظرفیت معتمدان و از سنت هایی هم چون میار که در بین بلوچ ها ریشه دار است برای حل و فصل پاره ای از دعاوی بهره بگیرد.

وی اذعان داشت: امروزه حتی در صورت وقوع جرم اما قانون برای مجرم حقوقی قائل است اما در گذشته قانون به این معنا وجود نداشت و لذا سنت میار جلی از افراد ستمدیده و بزهکار دفاع می کرد و در نزد اقوام این منطقه احترام و صندلیی خاص داشت.

وی تاکید نمود: در این راستا توجه به یک نکته مهم است و اینکه نباید به این تصور دامن زد که سنت و قانون نقطه مقابل با یکدیگر هستند بلکه این دو ظرفیت می توانند مکمل یکدیگر باشند.

وی بیان داشت: متاسفانه حکومت پهلوی دلبسته روایتی از تجدد بود که به تضاد میان دو مفهوم سنت و قانون دامن می زد و آن را تشدید می کرد.

سیاسر بیان داشت: اگر رژیم پهلوی به روایت دموکراتیکی از تجدد تمسک می جست میان سنت و قانون نه تنها تضادی بروز نمی کرد بلکه این دو مفهوم می توانستند به پیشبرد تجدد یاری نمایند.

وی یادآور شد: اگر حکومت پهلوی روایت دموکراتیکی از تجدد را بر می گزید و به مبانی دموکراسی پایبند می ماند، امکان تبدیل شمار قابل توجهی از سنت های سیستان و بلوچستان به نهادهای جدید پدید می آمد.

رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی استان یادآور شد: اگر چه سنت و قانون به دو ساحت متفاوت تعلق دارند و از افق متفاوت می ایند اما به صورت بنیادی میان آنها تفاوت وجود ندارد یعنی وجود یکی به معنای عدم دیگری نیست.

وی اذعان داشت: در حال حاضر شوراهای حل اختلاف به دنبال استفاده از همین ظرفیت های سنتی برای دستیابی به صلح هستند و لذا باید قانون و راهکاری برای آن تبیین کرد تا اگر فرد خطاکار یا مجرمی به عظیم یک طایفه پناهنده شد بر اساس قانون از این ظرفیت استفاده گردد.

گزارش: بابک رحیمیان