زنگوله سازی ؛ هنر پر سر و صدای تیران و کرون ! - وبلاگ نشر

به گزارش وبلاگ نشر، خبرنگاران : هنر زنگوله سازی که در ایران مختص به شهرستان تیران و کرون است، یکی از هنرهای صنایع دستی این شهرستان است که بیش از هزار سال در تیران و کرون سابقه دارد. در قدیم به علت وجود گله های گوسفند در اطراف تیران و کرون و شهرهای مجاور، رشته زنگوله سازی در این شهر شکل گرفته و ساخت زنگوله در رشته های متناوب از قبیل زنگوله شتر،گاو و گوسفند انجام می گردد.

به گزارش وبلاگ نشر ،در حال حاضر 30 کارگاه زنگوله سازی در شهرستان تیران و کرون فعال است که کسب و کار این هنرمندان از رونق خوبی برخوردار است، به طوری که زنگوله های فراوری شده به شهرستان های همجوار و سایر نقاط ایران ارسال می گردد.

مراحل ساخت زنگوله شامل 25 تا 30 مرحله است. از نظر هنرمندان زنگوله ساز، زنگوله صداهای مختلفی دارد که بر اساس ضرباتی که بر زنگوله می خورد و تعداد ورقِ چکش خورده، صداهای مختلفی فراوری می نماید و تنها خودِ زنگوله سازان تشخیص می دهند که با فراوری کدام صدا آن زنگوله آماده عرضه به بازار است.

تمام مراحل ساخت زنگوله با دست انجام می گردد و یک هنرمند می تواند در روز 70 زنگوله و حتی بیشتر فراوری کند که هنرمندان از سندان و کوره آهنگری برای ساخت زنگوله بهره می برند. زنگوله سازی یکی از رشته های چلنگری(آهنگری) بوده که از قدیم الایام در تیران و کرون رایج بوده است. از رشته چلنگری یک انشعاب دیگر هم داریم که در ساخت ادوات دستی کشاورزی مانند داس، چکش، چنگک و …فعال بوده اند و این ابزار فلزی که در صنایع مختلف کاربرد دارد از قدیم به شکل دستی در تیران و کرون فراوری می شده است.

زنگوله ها در ابعاد کوچک و بزرگ بسته به مقدار دام فراوری می شوند. برای مثال زنگوله 3 سانتیمتری برای بره های میانه و زنگوله های 30 سانتیمتری برای شتر فراوری می گردد. جنس زنگوله از ورق گالوانیزه است که برش داده می گردد و پس از خم کردن در کوره، کلاهک مخصوصی برای آن ساخته می گردد و داخل آن حلقه ای مخصوص برای فراوری صدا تعبیه می گردد.

هر زنگوله در بازار بین 15 تا 20 هزار تومان به فروش می رسد. بیشتر زنگوله های فراوری شده در این شهرستان به استان های خوزستان، لرستان، چهارمحال و بختیاری و ایلام صادر می گردد. معمولاً واسطه ها زنگوله ها را از هنرمندان خریداری و به استان های مختلف ارسال می نمایند.

زنگوله فراوری شده فقط برای دام کاربرد ندارد و بعضی از انواع این زنگوله ها برای تزئینات هم استفاده می گردد و حتی در قدیم این زنگوله ها به سنگ های آسیاب بسته می شد و در ورودی های چایخانه ها هم برای فراوری صدا و خبر دادن آمدن مشتری نصب می شده است، اما بیشترین استفاده زنگوله برای دام است تا چوپانان با فراوری صدا بهتر بتوانند گله را ردیابی نمایند.

صرفه مالی زنگوله سازی برای هنرمندان این رشته مطلوب است، اما باید توجه داشته باشیم که در بعضی مواقع فراوری زنگوله ارتباط مستقیمی با خشکسالی دارد و در سال های خشکسالی که حجم علوفه و غذای دام کاهش می یابد به تبع آن فراوری زنگوله نیز تقلیل می یابد. در مواقع ترسالی بر تعداد گله های گوسفند اضافه می گردد و درخواست ساخت زنگوله افزایش می یابد.

بعد از مدتی زنگوله ها نیز کهنه می شوند و از گردن گوسفندان می افتند و حتی به علت فرسایش زنگ های وسط زنگوله صدای فراوری شده کاهش می یابد و در نتیجه زنگوله قابل استفاده نخواهد بود. در این مواقع درخواست زنگوله های تازه افزایش پیدا می نماید.

به صراحت می توانیم بگوییم هنر زنگوله سازی در ایران مختصِ تیران و کرون است و عمومیت آن متعلق به این شهرستان است و به نوعی قطب صادرات زنگوله در کشور تیران و کرون است. اخیراً با استفاده از ریخته گری زنگوله هایی فراوری می گردد که به هیچ وجه کیفیت زنگوله های دست ساز را ندارند و این نوع زنگوله ها بیشتر در قلاده سگ کاربرد دارد.

هنر زنگوله سازی از صدها سال پیش در تیران و کرون رواج داشته و بومی این شهرستان شده است و بیشتر هنرمندان زنگوله ساز با طی مراحل قانونی زیر مجموعه صنایع دستی شده اند.